بررسی وضعیت مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار و تأثیر آن بر رضایتمندی دانشجویان
:
تمامی سازمان‌ها برای انجام امور و تحقق اهداف خویش نیازمند ارتباطات و تعامل با دیگران میباشند و به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی در جهت پیشبرد و انجام بهتر امور برای افراد شاغل در سازمان‌ها نیازی ضروری است. بی‌شک به‌کارگیری مهارت های ارتباطی در انتقال دانش و اطلاعات و همچنین تحقق اهداف و رسالت‌های کتابخانههای دانشگاهی، نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
کتابخانه های دانشگاهی نیز برای زنده ماندن در رقابت های جهانی عصر حاضر و ایجاد تاثیری ماندگار در کاربرانشان و حوزه دانشگاهی، نیاز به کارکنانی دارند که دارای مهارت های ارتباطی ضروری و اثربخش باشند. برای تحویل دقیق تر و حداکثری خدمات در کتابخانه ها و هر سازمان پویایی، ارتباطات موثر یک عامل ضروری است، که در کتابخانه ها بیشتر از هر سازمانی مورد نیاز است. از این رو ارتباطات موثر یک پیش شرط برای کار در کتابخانه های دانشگاهی و برای دستیابی به اهداف سازمان است(آی فیدون و اوان یی[1]،2013).
کتابداران دانشگاهی که به فعالیت‌های آموزشی مشغول‌اند و به‌واسطه شغل خود، در موقعیت‌های برقراری ارتباط میان فردی قرار می‌گیرند، مسئولیت مهمی بر دوش دارند و می‌توانند نقش کلیدی، در تحت تأثیر قرار دادن مخاطب خود و انتقال پیام به وی ایفا نمایند. بدون شک این اثرگذاری، از طریق برقراری ارتباطی مؤثر و مثبت، تحقق پیدا خواهد کرد.
این کتابخانه‌ها نیاز به کارکنانی دارند که از مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برخوردار باشند تا بتوانند هدف غایی کتابخانه که همان تأمین رضایت کاربران می‌باشد را تحقق بخشند. به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی در جهت برقراری ارتباط مؤثر با کاربر و درک نیاز اطلاعاتی وی تأثیر بسزایی در افزایش رضایت کاربران خواهد داشت، ازاین‌رو ارتباطات مؤثر یک پیش‌شرط برای کار در کتابخانههای دانشگاهی است، که به‌طور گسترده‌ای با کاربران در تماس هستند.
رفتار و مهارت‌های ارتباطی کتابداران – خصوصاً کتابداران بخش‌های امانت و مرجع که دارای ارتباطات رودررو با کاربران هستند ‐با افزایش رضایتمندی استفاده کنندگان و کاهش شکایات ارتباط مثبت دارد(امینی،1389). كتابخانه‌های دانشگاهی با توجه به نقش مهم و سرنوشت‌سازی كه در امر آموزش و پژوهش دارند، مورد مراجعه دانشجویان، اعضای هیئت‌علمی و كاركنان قرارگرفته و كتابداران شاغل در این نوع كتابخانه‌ها با برقراری ارتباط مناسب، سعی در رفع نیازهای اطلاعاتی كاربر و تأمین رضایت وی دارند. در این رابطه، بسیاری از دانشمندان(موكهرجی[2]، باد[3] … فتاحی، 1388) بیان می‌كنند، فلسفۀ وجودی و همۀ كاركردهای تخصصی كتابخانه برای آن است كه بتواند خدمات موردنیاز افراد جامعه را به آنها ارائه دهد. به همین دلیل، مهم‌ترین معیار قضاوت جامعه دربارۀ كتابخانه، نه در تعداد كتابهای آن بلكه در میزان و چگونگی خدمت شكل می‌گیرد. از سوی دیگر، بسیاری از انواع خدماتی كه كتابخانه ارائه میدهد، مستلزم ارتباط كتابدار با افراد است. این ارتباط ارزشمند و لذت‌بخش است، به‌ویژه وقتی كتابدار احساس كند خدمات وی نتیجه داده و اثربخش است(فتاحی، دیانی و رهنما،1392). کتابداری که توانایی‌های لازم برای برقراری ارتباط مناسب با مراجعین را داشته باشد خدمات را به‌گونه‌ای عرضه می‌کند که موجب رضایتمندی بیشتر از سوی مراجعین شود. کتابداران با مهارت های ارتباطی بالا همچنین، در برآوردن نیازهای مراجعین توانا هستند و می‌توانند خواسته‌های آنان را درک کنند و پاسخگوی نیازهای آن ها باشند(اشرفی ریزی، امرایی، پاپی، بهرامی و سموعی، 1391). حتی رفتار مثبت یا منفی کتابدار (بر اساس آنچه توسط کاربر مشاهده می‌شود) عامل مهمی در شکست یا موفقیت فرایند مرجع به‌حساب خواهد آمد. (رحیمی، 1388)
با توجه به آنچه بیان شد، می‌‌‌توان گفت تأمین رضایت كاربر از طریق برقراری تعامل بین فردی مناسب از سوی كتابدار، یكی از هدفهای اصلی فعالیت كتابخانه‌های دانشگاهی است (فتاحی، دیانی و رهنما،1392).
1-2. بیان مسئله:
امروزه بر کسی پوشیده نیست که یکی از ارکان کلیدی موفقیت در مشاغل مختلف و برای جلب رضایت مراجعین ارتباطات مؤثر می‌باشد . کتابداران نیز برای اینکه بتوانند فضای کار خود را به محیطی موفق تبدیل نمایند باید تکنیک‌های ارتباطی را به‌درستی بشناسند و از آن بهره ببرند، آموختن و بکار بستن مهارت‌های ارتباطی باعث پیشرفت در کارشده و درنتیجه رضایت مراجعه‌کنندگان را به همراه خواهد داشت. ازآنجاکه کتابداران در تعامل مستقیم با جامعه استفاده‌کننده از خدمات کتابخانه میباشند، رفتار آن ها در هر موقعیت و واکنش در قبال دیگران باید سنجیده و تأثیرگذار باشد.
کیفیت خدمات کتابخانه درنهایت به کیفیت کتابداران آن وابسته است و کتابداران نقش کلیدی و محکمی در انتقال اطلاعات بر عهده‌دارند و برای ایفای این نقش در درجه اول، خود باید به مهارت‌ها و فنون موردنیاز، مجهز باشند و در این راستا شناخت انواع مهارت‌های ارتباطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که تجهیز کتابداران کتابخانه های دانشگاهی به این فنون قطعاً اثربخشی فردی و سازمانی و رضایتمندی کاربران را به دنبال خواهد داشت. بی‌شک به‌کارگیری مهارت های ارتباطی در انتقال دانش و اطلاعات و همچنین تحقق اهداف و رسالت‌های کتابخانههای دانشگاهی، و رضایت دانشجویان نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
ازاین‌رو اساسی‌ترین مهارتی که کتابداران به آن نیازمندند، حتی از برنامه‌نویسی، فهرست‌نویسی، جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی و یا هر چیز دیگری مهم‌تر می‌باشد، موضوعی است که کمتر در مدارس کتابداری آموزش داده می‌شود، درعین‌حال تسلط بر آن در حرفه کتابداری بیشتر از مواردی که آموزش داده می‌شود موردنیاز است و آن چیزی نیست جز مهارت‌های ارتباطی(بیون[4]،2013).
1-3. ضرورت انجام پژوهش:
پژوهش حاضر در راستای آگاه ساختن کتابداران و مدیران کتابخانههای دانشگاهی شهرستان سبزوار، از وضعیت مهارت‌های ارتباطی خود و تعیین رضایتمندی دانشجویان از مهارت‌های ایشان، صورت گرفته است که باعث شناخت و آگاهی بیشتر کتابداران از مهارت‌های ارتباطی و تأثیر آن بر رضایت دانشجویان می شود. شناخت این‌گونه مهارت‌ها و تلاش در جهت به‌کارگیری آن باعث افزایش بازدهی کار آنها می‌شود و به روند ارائه خدمات بهتر و جامع‌تر به جامعه پژوهشی، و درنتیجه رضایت بیشتر آنان کمک می‌کند و سعی دارد تا با ارائه راهکارهایی مسئولان و کتابداران را بااهمیت بکار بستن این‌گونه مهارت‌ها آشنا سازد و آنان را به شناخت بیشتر و آموختن این قبیل مهارت‌ها ترغیب نماید.
با توجه به اهمیت موضوع و تأثیر آن بر رضایت دانشجویان از ارائه خدمات به آنان و همچنین به دلیل ماهیت رشته کتابداری كه در آن کتابدار با افراد مختلف در ارتباط است بر آن شدیم كه در وهله اول میزان مهارت های ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار را بررسی کنیم و در مرحله بعد تأثیر آن را بر رضایت دانشجویان بسنجیم. به دلیل اینکه در تمام مراحل زندگی به ارتباط نیازمندیم، مطالعه درباره ارتباط می‌تواند باعث پیشرفت تخصص ما شود. مطالعه و تحقیق درزمینه ارتباط سبب می‌شود روابط عمومی خود را بهبود بخشیم و درصدد اصلاح آن برآییم. هرچه اطلاعات ما درزمینه مهارت‌های ارتباطی بیشتر باشد با اعتماد بنفس بیشتری ارتباط برقرار می‌کنیم و کتابداران نیز که در تمام طول روز مجبور به برقراری ارتباط با کاربران هستند، باید اطلاعات خود را در این زمینه بیشتر کرده تا در تمام امور موفق‌تر گردند. اهمیت مهارت های ارتباطی در کتابخانه و در بین کتابداران این ضرورت را به وجود می‌آورد که مهارت‌های ارتباطی در فضای کتابخانه با نگاه دقیق‌تری موردتوجه قرار گیرد، بنابراین، ما در این پژوهش به ارزیابی مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار می‌پردازیم، تا در این جهت گام برداریم.
اجرای این پژوهش از دو جنبه نظری و کاربردی حائز اهمیت است . شناخت وضعیت موجود مهارت‌های
ارتباطی کتابداران کتابخانههای دانشگاهی شهرستان سبزوار و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها ، زمینه را برای پژوهشها و مداخله‌های بعدی فراهم می‌کند. اهمیت دیگر این موضوع از جنبه کاربردی آن است که مدیران با آشنایی با مفهوم مهارت‌های ارتباطی و اهمیت آن ، این متغیر را در تشویق و تنبیه کارکنان مدنظر قرار دهند و به این وسیله موجبات ارتقای عملکرد کتابداران را در این زمینه فراهم آورند .
1-4.اهداف:
1-4-1. هدف کلی
تعیین مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار و تاثیر آن بر رضایتمندی کاربران از تعامل با کتابداران
1-4-2. اهداف جزئی
- تعیین میزان رضایتمندی دانشجویان از تعامل با کتابداران دانشگاهی سبزوار
2 . تعیین رابطه بین مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار و تأثیر آن به رضایت دانشجویان
- تعیین مهم‌ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با کتابداران
- تعیین ارتباط بین مقطع تحصیلی دانشجویان و رضایتمندی آنان از تعامل با کتابداران
- تعیین تفاوت بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار
- تعیین تفاوت بین دانشجویان دانشگاه‌های مختلف و رضایت آنان از مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی
- تعیین رابطه بین میزان تحصیلات و تجربه کتابداران و برخورداری آنان از مهارت های ارتباطی.
1-5. پرسشهای پژوهش:
1.از دیدگاه کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار ، مهم‌ترین عوامل مؤثر در میزان آشنایی و به‌کارگیری مهارت های ارتباطی مناسب هنگام تعامل با دانشجویان کدام
خرید اینترنتی فایل کامل :
است؟
- مهم‌ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با کتابداران در کتابخانههای دانشگاهی سبزوار کدامند؟وضعیت رضایتمندی دانشجویان چگونه است ؟
- وضعیت مهارت های ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار چگونه است؟
1-6.فرضیه‌ها:
- بین مهارت های ارتباطی کتابداران و رضایت دانشجویان سبزوار از تعامل با کتابداران رابطه وجود دارد.
- بین دانشجویان دانشگاه های مختلف و رضایت آنان از مهارت های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار تفاوت معناداری وجود دارد.
- بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از مهارت های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار تفاوت معناداری وجود ندارد.
- بین مقطع تحصیلی دانشجویان و رضایت آنان از مهارت های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار رابطه معناداری وجود دارد.
- بین سطح تحصیلات کتابداران دانشگاهی سبزوار و برخورداری آنها از مهارت‌های ارتباطی رابطه معناداری وجود دارد.
- بین سابقه کاری کتابداران و میزان برخورداری آنها از مهارت‌های ارتباطی مناسب رابطه معناداری وجود دارد.
1-7. تعاریف مفهومی و عملیاتی:
1-7-1 . مهارت‌های ارتباطی[5]:
مهارت های ارتباطی، به رفتارها و اعمالی گفته می‌شود که شخص از طریق آن ها، قادر خواهد بود به نحوی با دیگران ارتباط برقرار کند که به ایجاد پاسخهای مثبت و اجتناب از عکس‌العمل‌های منفی منجر شود. برخورداری از مهارت‌های ارتباطی، به افراد کمك خواهد نمود تا نسبت به برقراری یک ارتباط مؤثر و ایجاد تأثیر مثبت در دیگران اقدام نمایند(معتقد لاریجانی، وکیلی، غفرانی پور و میرمحمدخانی، 1393). در این پژوهش مهارت های ارتباطی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهرستان سبزوار شامل مهارت های ارتباط غیرکلامی مهارت‌های ارتباط کلامی است، که از طریق پرسشنامه مهارت های ارتباطی کتابداران ارزیابی می شود.
1-7-2 . دانشجویان[6]:
افرادی که از طریق آزمون سراسری دانشگاه‌ها پذیرفته‌شده و در دانشگاه مشغول به تحصیل هستند. که در این تحقیق دانشجویان چهار دانشگاه شهرستان سبزوار(حکیم سبزواری، آزاد اسلامی، علوم پزشکی و پیام نور) را شامل می شود.
1-7-3. کاربران[7]:
منظور کلیه دانشجویان مراجعه‌کننده به کتابخانههای دانشگاهی بوده که شامل دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های شهرستان سبزوار می‌باشد.
1-7-4.کتابخانه دانشگاهی[8]:
1-7-5. کتابداران[9]:
1-7-6. رضایت:[10]
تابعی است از انتظارات فرد و نیازهای اطلاعاتی او که با برآورده شدن آن ها حاصل می‌شود(هادیان قزوینی،1388) در این پژوهش رضایتمندی کاربر در هنگام برقراری ارتباط با کتابدار سنجیده خواهد شد و عبارت است از میانگین به‌دست‌آمده از امتیازات داده‌شده توسط کاربران به پنج درجه مقیاس لیکرت[11] از هرگز تا همیشه که نظر آنها را نسبت به میزان برخورداری کتابداران از مهارت های ارتباطی مناسب هنگام تعامل نشان میدهد. این امتیاز در پژوهش حاضر از پاسخهای داده‌شده به پرسشهای پرسشنامه به دست میآید.
[1]Ifidon and Ugwuanyi
[2] Mukherjee
[3] Budd
[4] Bivens
[5] Communication skills
[6] students
[7] Users
[8] Academic library
[9] librarian
[10] satisfaction
[11] likert
