کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

 

• بیان مسأله

مخاطرات طبیعی جزو ویژگی های طبیعت است و هیچ چیز طبیعت بد نیست بلکه  این حوادث زمانی زیانبار خواهند بود که انسان با راه های مقابله با آن آشنا نباشد ، گاهی انواع مخاطرات طبیعی را تا 40 مورد ذکر می کنند که بسیاری از آن ها در ایران نیز اتفاق می افتد(سیاوش شایان و دیگران ،75،1389).مخاطرات را می­توان بر پایه شدت رخداد و منشأ آنها، به دو گروه عمده تقسیم کرد. مخاطرات بر اساس سرعت رخداد، به دو بخش مخاطرات ناگهانی و تدریجی تفکیک می­شوند. زلزله،سیل، زمین لغزش، بهمن، تگرگ و غیره از مخاطرات ناگهانی محسوب می­شوند و خشکسالی، فرسایش، گرم شدن جهانی و غیره از مخاطرات تدریجی به شمار می­آیند (اوزی ترجمه شده به وسیله ظاهری، 1390: 6) (به نقل از خوش اخلاق و همکاران، 1391، 56 ). در مخاطرات تدریجی به دلیل رخداد آرام این پدیده با اتخاذ تدابیر حفاظتی و پیشگیرانه، می­توان خسارت­ها و تلفات وارده را کاهش داد. در حالی که حوادث ناگهانی زمانی که شروع شوند فرصتی برای چاره­اندیشی و مقابله با آن وجود ندارد. بنابراین باید با آگاهی از عوامل به وجودآورنده­ی این حوادث، توان پیش­آگاهی از رخداد آنها را جهت کاهش خسارت و تلفات به دست آورد.

یکی از انواع مخاطرات ناگهانی، مخاطرات اقلیمی است که برای جوامع انسانی خساراتی را به بار می آورند.ازجملۀ این مخاطرات، پدیدۀ تگرگ است که در مقیاس خرد موجب تلفات مالی و جانی می شود. تگرگ یکی از پدیده ­های جوی مخرب است که باعث خسارات بسیار در بخش­های مختلف همچون کشاورزی می­ شود. بارش تگرگ معمولا از ابرهای کومولونیمبوس انجام می­گیرد. غالبا به شکل رگبار و عموما همراه با رعد و برق، به ویژه در فصل بهار رخ می­دهد. این نوع بارش­ها از ناپایداری همرفتی حاصل می­ شود که در این حالت توده­ی هوا،باید در یک سطح معین، گرم­تر از هوای مجاور خود شود. گرم شدن توده­ی هوا نسبت به محیط اطراف آن، در نزدیکی سطح زمین به دو روش رخ می­دهد. اول اینکه ممکن است یک قسمت از زمین در منطقه­ای وسیع، انرژی تابشی بیشتری نسبت به اطراف کسب کند و به تدریج تا آنجایی گرم شود که گرمای آن، قسمت زیرین توده هوای بالایش را گرم­تر از هوای مجاور خود کند و هوا را ناپایدار گرداند. دوم اینکه توده­ی هوا در مسیر حرکت خود از مناطق گرم عبور کند. گرمای چنین مناطقی از طریق رسانش به هوای گذرنده منتقل می­ شود و قسمت زیرین آن را گرم­تر از قسمت ­های بالایی­اش می­ کند(علیجانی، 1384، 242). رخداد این بارش­ها در فصل بهار و اوایل تابستان همراه با رعد و برق، باد شدید و رخداد سیل سبب آسیب به محصولات کشاورزی( به ویژه درختانی که در این فصل دارای شکوفه­اند)، شده و خسارات فراوانی را به بار می­آورد.تگرگ به عناصر جوی و عوامل جغرافیایی محل وابسته است؛ هر زمان که شرایط جوی و فرایندهای فیزیکی مناسب با موقعیت جغرافیایی محل ترکیب شوند، باعث رخداد و تشدید این پدیده می گردد.

تگرگ از دانه یا تکه های یخ به قطر 5 – 50 میلی متر ( و گاهی بیشتر) تشکیل شده است.رشد شدید تگرگ ، حاصل حرکات عمودی شدید و مکرر هوا در درون ابرهای کومولونیمبوس است و این امر باعث می شود که نطفه های تگرگ قطرات آب را به دفعات به دور خود جذب کنند و سبب انجماد آنها شوند؛ از این رو ساختار تگرگ از لایه های شفاف ، نیمه شفاف ، کدر تا شیری رنگ، شبیه به برف ایجاد می شود.تگرگ غالبا به شکل رگبار ، به طور محدود و همراه با رعد و برق ، به ویژه در بهار ، می بارد.(علیجانی و کاویانی، 1383 : 264 ).

1-2- اهمیت موضوع

تگرگ از لحاظ تغذیه منابع آب زیرزمینی مفید می­باشد اما برای جوامع انسانی زیانهای ناشی از آن به مراتب بیشتر از فواید آن است. بر اساس گزارش فائو از بین 40 نوع بلایای طبیعی ثبت شده در جهان 31 نوع آن در ایران رخ می‌دهد و ایران جزو 10 کشور اول بلاخیز دنیا محسوب می‌شود  (منتشر شده توسط گروه خبری فارمنا در تاریخ ۱۳۹۰ یکشنبه ۲۵ دی ).زیان­های ناشی از تگرگ، بیشتر در بخش کشاورزی و در اثر صدمه دیدن محصولات کشاورزی هنگام رشد و جوانه زدن تأثیرگذار بوده، هرچند که در دیگر بخش ها نظیر ساختمان های مسکونی تلفات حیوانات کوچک و بزرگ، همچنین در پرواز هواپیما و صدمه دیدن اجزای آن اختلال ایجاد می کند. همچنین نقش موثری را در ایجاد سیلاب­های ناگهانی داشته و هر ساله خسارات قابل توجهی را در بعضی از مناطق از جمله شهرستان سنندج  به بار آورده چنانکه کشاورزان به بیمه کردن محصولات خود در برابر این پدیده می پردازند و دولت در قبال خسارتی که به این بخش از فعالیت وارد آمده است هزینه های زیادی را متحمل می شود. مدیر گروه خدمات بیمه ای بانک کشاورزی کردستان  تعداد بیمه گذاران سال 1393را 91 هزار و 665 نفر ذکر کرد و افزود: از این تعداد کشاورز بیش از 87 میلیارد و 652 میلیون ریال بابت حق بیمه محصولات کشاورزی در برابر بلایای طبیعی از جمله بارش تگرگ  دریافت کردیم (خبر گذاری مهر ،کد خبر :1524843330248768086 تاریخ :دوشنبه 19 خرداد 1393 ساعت 15:03).

 بنابر اظهار مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سنندج  11 هزار هکتار باغ در سطح شهرستان سنندج وجود دارد  در ابتدای فروردین ماه سال 1393 سرمازدگی و بارش تگرگ 95 میلیارد تومان خسارت به باغات شهرستان سنندج وارد کرده است . وی گفت: بر اثر سرمازدگی و بارش تگرگ  در  اوایل فروردین ماه همان سال 100 درصد باغات گردو و 95 درصد درختان هسته‌دار دچار سرمازدگی شدند و به طور کامل از بین رفتند. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سنندج به اجرای طرح سرشاخه کاری درختان خشکیده در سطح باغات اشاره و خاطر نشان کرد: باید در بخش کشاورزی برای مقاوم سازی درختان در مقابل پدیده سرمازدگی و تگرگ  به سمت اصلاح ارقام و ارقام پیوندی مقاوم پیش رویم. (خبر گزاری تسنیم سه شنبه 25 آذر 1393 ساعت 56، 15. )

 از دیرباز تاکنون در سراسر دنیا تلاشهای زیادی برای مقابله با این پدیده انجام شده است که مقابلۀ موثر با آن نیازمند مطالعه و شناخت مراکز رخداد تگرگ و عوامل به وجود آورنده و شرایط تکوین آن و تأثیر آنها در مقیاس های زمانی و مکانی معین است.

1-3- علت انتخاب و سوال تحقیق

سیستم ها و توده های هوایی که باعث رخداد تگرگ در این منطقه می شوند کدامند و منشأ آنها از چه مناطقی می باشد؟

برای پاسخ به این سوال، بررسی سینوپتیکی ترازهای مختلف جو، بررسی و تحلیل خواهد شد و در این راستا مشخص کردن روزهای تگرگ در  ایستگاه  سینوپتیک سنندج، تهیۀ نقشه های ترازهای مختلف جو و تحلیل آنها در جهت شناسایی سیستم ها و توده های هوایی که باعث رخداد پدیدۀ تگرگ در این منطقه می شوند، انجام خواهند شد.

1-4- کلیات منطقه

1-4-1- مشخصات کلی شهرستان سنندج

این شهرستان در­غرب کشور واقع شده که جزء استان کردستان و در بخش جنوبی آن قرار دارد و بین طول جغرافیایی 45 درجه و 30 دقیقه تا 47درجه و 30 دقیقه طول  شرقی، عرض جغرافیایی 34درجه  تا 35 درجه شمالی قرار گرفته است ، جمعیت این شهرستان در سال 1390، ۳۷۳،۹۸۷ نفر بوده است . شهرستان سنندج با وسعت 5023كیلومترمربع، 2/17 درصد از خاک استان را به خود اختصاص داده است .طیف ارتفاعی این شهرستان از 1192 مترتا بیش از 2931 متر از سطح دریا بوده  بر اساس مطالعات ارزیابی و منابع اراضی از سطح شهرستان 57/41 درصد اراضی كوهستانی، 16/24 درصد تپه­ها و 28/34 درصد بقیه را اراضی دشتی و سیلابی و … تشكیل می­دهند. از طرف غرب با شهرستان مریوان و سرو آباد  ، از شرق با شهرستان قروه ، از جنوب به شهرستان کامیاران و از شمال به شهرستان های دیوان دره و بیجار محدودشده است.با توجه به  شکل (2-1) طیف ارتفاعی آن از  1192 متر  الی 2931  متر از سطح دریا  می­باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                     شکل(1-1)  موقعیت جغرافیایی شهرستان سنندج نسبت به کل ایران

 

 

 

 

 

 

                                                 شکل (2-1) نقشه ارتفاعی شهرستان سنندج

2-4-1- توپوگرافی

بخش عمده ی نا همواری های استان کردستان جزو کوههای زاگرس به شمار می رود . پیدایش ناهمواری ها در نتیجه حرکات کوهزایی اواخر دوره ی ترشیاری می باشد به عبارت دیگر در اواخر این دوره نا همواری ها به صورت قطعی تثبیت شده و سپس در طول دوره ی کواترنر تحت تاثیر عوامل فرسایش به صورت نا همواری های کنونی در آمده است .

نا همواری های استان کردستان، با توجه به شکل ظاهری ، نحوه ی پیدایش ، جهت ناهمواری و جنس طبقات به دو بخش غربی و شرقی تقسیم می شوند

الف) بخش غربی : قسمت اعظم این بخش را کوهها تشکیل می دهند که جنس آنها عمدتا رسوبی از نوع آهکی است . نیمه ی شمالی این بخش دارای کوههای فرسایش یافته ، گنبدی شکل با دامنه های ملایم و یکنواخت و دره های باز می باشد ، که مهمترین ارتفاعات آن عبارتند از : چهل چشمه ،آربابا ، پیازه ، کوره میانه .

چهل چشمه وسیع ترین توده کوهستانی و مهمترین کانون آبگیر استان است ، که خط الراس آن حوضه های آبریز دریاچه ارومیه ، دریای خزر و خلیج فارس را از هم جدا می کند .نیمه ی جنوبی بخش غربی ، مشتمل بر رشته کوههای موازی با جهت شمال غربی – جنوب شرقی می باشد ، که در امتداد گسل اصلی و جوان زاگرس گسترش پیدا کرده است .مهم ترین این رشته کوه ها عبارتند از : شاهو ، کوسالان و هورامان .

ب) بخش شرقی : این بخش از ناهمواری ها که از جنوب شرقی قروه تا شمال بیجار و قسمت هایی از دیوان دره و سنندج را در بر می گیرد ، به دلیل نفوذ مواد مذاب درون زمین از طریق گسل ها در میان لایه های رسوبی و فشار و حرارت زیاد ناشی از آن ، بیشتر سنگ های آن از نوع دگرگونی هستند ، که وسعت آن ها به سمت شرق افزایش می یابد به طوری که در اطراف قروه کوههای آتشفشانی و کوههای نفوذی (کوه شیدا) به چشم می خورد .

مهمترین ارتفاعات این بخش عبارتند از : پنجه علی و به ور و پریشان در جنوب قروه ،شیدا در شمال قروه و شاه نشین و سیاه منصور در شمال بیجار .

مهمترین دشت های استان کردستان در این بخش گسترش پیدا کرده اند . از جمله ی این دشت ها بیجار ، قروه ، دهگلان ، چاردولی را می توان نام برد . ویژگی اغلب این دشت ها ارتفاع زیاد آنها است مرتفع ترین دشت این استان دشت «هه و ه تو» می باشد که در شمال غربی دیوان دره قرار دارد.  شهر سنندج از نظر طبیعی محصور بین تپه‌هایی در یک جام فضائی قرار گرفته‌است به طوری که کوه‌ها و تپه‌های (آبیدر، کوچکه رش و توس نوذر که ادامه سلسله جبال زاگرس هستند در اطراف این شهر کشیده شده‌اند؛ و در پاره‌ای از نقاط از جمله جنوب غربی و شمال شرقی رشد و گسترش شهر را محدود کرده‌اند. (جمال ایرانی و همکاران ،7،1391)

 

3-4-1-  پوشش گیاهی

 قسمت اعظم استان بر روی رشته كوه زاگرس قرار گرفته و به همین دلیل به لحاظ اقلیمی دارای شرایط ویژه ای می باشد و اشكال مختلف اراضی شامل كوه های مرتفع و دره های عمیق ، دشت های دامنه ای ، فلات ها و اراضی پست در این استان وجود دارد . اقلیم های خشك تا خشك سرد در استان با متوسط بارندگی300 میلی متر (بیجار) تا اقلیم نیمه مرطوب معتدل در غرب استان با متوسط بارندگی حدود 800 میلی متر (مریوان) در استان یافت می شود . نواحی شرقی و مركزی استان متاثر از آب و هوای برخی نواحی مركزی ایران و مناطق غرب متاثر از آب و هوای مدیترانه ای است كه حضور عناصر مدیترانه ای همراه با بارندگی مناسب مؤید این نظر است . به طوری كه شرایط مذكور سبب شده است كه جنگل های بلوط در این منطقه حضور داشته ولی نواحی شرقی استان دارای پوشش استپی می باشد .
بیشتر نواحی غربی ، كوهستانی و اغلب پوشیده از جنگل های طبیعی و در نواحی شرقی استان اراضی مسطح ، دشت ها و فلات های نسبتا وسیعی وجود دارند .
از مساحت استان 49.6 درصد معادل 1400 هزار هكتار مراتع ، 11.3 درصد معادل 320هزار هكتار جنگل و 39.1 درصد معادل 110 هزار هكتار اراضی زراعی به خود اختصاص داده است . استان کردستان  دارای 6 حوزه منابع آبی ، سیروان ، قزل اوزن ، زرینه رود ، سیمینه رود ، راز آور ، زاب و رودخانه های متعددی می باشد و مجموع روان آب های استان حدود 8.7 میلیارد متر مكعب كه 17 درصد از منابع آب استان مورد بهره برداری قرار می گیرد .

 

4-4-1-  اقلیم

یکی از اساسی ترین عوامل در تغییر ساختار سطحی سیاره ی زمین اقلیم است و بدون شک طبیعت ، انسان و کلیه ی مظاهر حیات در سطح گسترده ای متاثر از شرایط اقلیمی می باشد ( عدل ، 1339).

به طور کلی حالت متوسط کمیت های مشخص کننده وضع هوای یک منطقه را بدون توجه به لحظه ی وقوع آنها اقلیم یا آب و هوای آن منطقه می نامند ( علیزاده ، 1381) .با وجود اینکه آب و هوا نیز از سایر عناصر محیطی ناشی می شود ولی اثر گذاری آن بر سایر عناصر مشهود تر است ، بدون شک پدیده ی بارش و خصوصا به صورت تگرگ حاصل کنش اقلیم و شرایط منطقه است. آب و هوای حوضه ی شهرستان سنندج با توجه به موقعیت کشور و سامانه های اقلیمی موثر بر منطقه مورد مطالعه، خصوصیت اقلیم مدیترانه ای را دارد . (ناصری، 1388) در بخش عمده ای از سال و اواخر آذر تا اوایل فروردین منحنی همدمای صفر درجه سانتی گراد تمام حوضه ی مورد مطالعه را در بر می گیرد ، حد اکثر متوسط بارندگی سالانه ، در ارتفاعات غرب و شمال غربی منطقه و به میزان 800 میلی متر و حد اقل  آن ، در نواحی شمال شرقی استان و به میزان 300

خرید اینترنتی فایل کامل :

 

 میلی متر است(جمال ایرانی و همکاران ،19،1391)  از طرفی با توجه به توپوگرافی حوضه مورد مطالعه و سامانه های اقلیمی حاکم بر منطقه در دوره ی سرد سال عمده بارش ها به صورت جامد نازل می شود . این خصوصیت بر  بارش تگرگ در طول سال موثر خواهد بود .

5-4-1- توده هوا های موثر بر اقلیم کردستان

الف) توده هوای منطقه ی معتدل

در دوره ی سرد سال به دنبال پسروی رودباد جنب حاره به طرف جنوب ، بادهای غربی به ایران وارد می شوند ، این پیشروی از اوایل پاییز آغاز می شود و تا شروع زمستان باد های غربی بر همه جای ایران استقرار می یابد . گسترش بادهای غربی با تشدید سرعت آن ها همراه است و در نتیجه با خودشان رود باد جبهه ی قطبی را نیز می آورد ، این بادها به همراه موج های کوتاه و بلند خود ، سیکلون ها و آنتی سیکلون ها ی روی زمین مهمترین عامل آب و هوایی ایران در دوره ی سرد سال به حساب می آید . ورود باد های غربی به ایران توسط فرود بلند مدیترانه کنترل می گردد ( علیجانی ، 1379 ). به دلیل آنکه دریای مدیترانه دارای یک موقعیت سیکلون زا می باشد ، در ماه های سرد سال تشکیل سیکلونهای متعددی را ممکن می سازد که پس از تکوین به سوی خاور میانه به حرکت در می آید و بر روی کشور قبرس زبانه ای ایجاد می نماید این زبانه از کشور ترکیه وارد ایران شده و  استان کردستان از جمله شهرستان سنندج  را تحت تاثیر قرار می دهد . علت این امر را می توان چنین تشریح نمود که ارتفاعات زاگرس عمود بر جهت حرکت سیستم توده بوده و عموم این سیستم ها پس از عبور از ارتفاعات زاگرس استعداد ریزش بیشتری را دارا می گردند .

 

ب) توده هوای سرد سیبری

ورود آنتی سیکلون های سرد سیبری به ایران از طرف شمال شرق در دوره ی سرد سال آغاز می شود ، در این موقع ارتفاعات غرب کشور هم به دلیل سردی هوا مرکز فرابار سیبری ادغام می شود ، در نتیجه همه جای ایران تحت سلطه ی این فرابار در می آید ( علیجانی ، 1379) . این توده ی هوا در منطقه ی مورد مطالعه از شمال شرق کشور و از اوخر پاییز تا اواخر زمستان به طور متناوب وارد کشور می شود .  وقتی این توده ی هوا با توده ی هوای گرم و مرطوب مدیترانه ای برخورد می کند ، بارش سنگین برف در اکثر نقاط حوضه ی مورد مطالعه ایجاد می شود . هوای سرد و خشک در صورتیکه با هوای گرم و مرطوب مدیترانه ای برخورد نکند هیچگونه بارندگی ایجاد نمی شود و فقط هوای سرد و خشک در منطقه حاکم می شود .

ج) توده هوای پر فشار جنب حاره

پر فشار جنب حاره ی آزور پدیده ی غالب  دوره ی گرم ایران است و تمام ایران را در جنوب کوههای البرز تحت استیلا ی خود در می آورد به دلیل نزول دائمی هوا ، هیچ گونه حرکت صعودی انجام نمی گیرد و تمام ایران از آسمانی صاف و بدون ابر و باران بر خوردار است . استقرار دراز مدت هوا بر روی ایران سبب به وجود آمدن توده هوای قاره ای حاره ای  (ct) گرم و خشک می گردد . ارتفاع کف پر فشار جنب حاره ای آزور در همه جای ایران و از روزی به روز دیکر ثابت نیست . در نواحی غربی ایران به سطح زمین بسیار نزدیک است و لی در قسمت های جنوب شرقی از سطح زمین فاصله دارد ( علیجانی ،  1379) . در فصل تابستان حوضه ی شهرستان سنندج همانند سایر مناطق کشور تحت استیلای پرفشار جنب حاره ای قرار می گیرد . با توجه به حد اکثر مطلق دما در منطقه و همچنین نبود بارش فصل گرم سال دلیل قطعی وجود این پر فشار بر منطقه می باشد .تو ده هوای گرم شمال آفریقا و عربستان و بیابان های ایران ، تشکیل دهنده ی این توده هواست که فصل تابستان منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد . در جه حرارت این توده هوا بسیار زیاد است و رطوبت آن نیز بسیار کم است . 3 تا 4 ماه از سال در این منطقه و سایر مناطق ایران استقرار می یابند گاهی اوقات بر اثر نفوذ توده هوای گرم و خشک آفریقا و عربستان ، دمای هوا تا درجات بسیار بالا در این حوضه افزایش می یابد که متاثر از این توده هواست ( علیجانی، 1379). با توجه به 4 عامل هوایی نام برده که در آب و هوای فصول گرم و سرد ایران و بخصوص حوضه ی شهرستان سنندج موثرند ، توده هواهایی که حوزه ی شهرستان سنندج را تحت تاثیر قرار می دهند به تفکیک فصول به صورت زیر خلاصه شده است .

در دوره گرم سال

–پرفشار جنب حاره ای آزور

– بری گرمسیری (ct) از منشاء فلات مرکزی ایران ، صحرا و عربستان .

در دوره ی سرد سال

• بحری قطبی (mp) از شمال غرب و غرب ، از مبداء اقیانوس اطلس و مدیترانه .
• بری قطبی (cp) از شمال شرق و شمال غرب و از مبداء سیبری
• توده هوای شمالگان (ca) از شمال غرب و از مبداء سیبری .

بدیهی است توده هواهایی که از جهات غرب و شمال غربی که به این منطقه می رسد اکثر بارندگی های حوضه را تشکیل می دهند .(ناصری ،1388)

بررسی و تحقیق در میزان بارندگی های هر ناحیه و پراکندگی آن در طول زمان و مکان اهمیت فراوانی در شناسایی اقلیم هر ناحیه دارد. (جعفر پور ،1356). متوسط بارش در ایستگاه سنندج طی دوره ی بیست ساله (از سال 1367 تا 1386)396 میلیمتر در سال است اما توزیع بارش در ماه های سال بسیار نا متناسب است . (رفاهی 1379)

شروع بارش در حوضه ی شهرستان سنندج با پیدایش شرایط جبهه زایی و سیکلون زایی همراه است که با ماه مهر آغاز و تا ماه خرداد 9 ماه از سال ادامه دارد . از ماه خرداد به بعد کاهش شدید بارش بسیار مشهود است . در بهار به دلیل عقب نشینی باد های غربی به طرف شمال ، بارش افت می کند . کاهش و سپس قطع بارش در 4 ماه از سال یعنی از خرداد تا شهریور از خصوصیات این منطقه است . کاهش بارش با افزایش دما و حاکمیت خشکی همراه است (حیدریان ، 1386). ریزش های جوی معلول سیستم های باران زای غربی است.

در فصل زمستان تحت تاثیر رطوبت مدیترانه ، همراه با ورود توده هوای سیبری ضمن حد اکثر بارش ، نزولات را به صورت برفی داریم . در فصل بهار نقش رطوبتی دریای مدیترانه چشمگیر است . در فصل پاییز نیز بارش ها متاثر از رطوبت اقیانوس اطلس و در یای مدیترانه می باشند .در فصل تابستان به دلیل استیلای پرفشار جنب حاره بارندگی کم و ناچیز است . در حالت کلی بارش های دوره ی سرد سال بیشتر سیکلونی هستند در حالیکه بارش های دوره ی گرم سال بیشتر همرفتی می باشند . سهم بارش های همرفتی نسبت به سیکلونی بسیار کم است . (علیجانی ،1379).

.موقعیت و مشخصات آماری ایستگاه مورد مطالعه

قبل از بررسی و تحلیل پراکنش زمانی و مکانی عناصر اقلیمی در منطقه مورد مطالعه لازم است به چگونگی استخراج داده های آب و هواشناسی بپردازیم . از آمار سینوپتیکی ایستگاه سنندج ( از سال 1367 تا 1386) به مدت 20 سال برای دست یابی به نتایج آب و هوا در منطقه استفاده شده است . 

واقعیت اینجاست که گمرک برای جلوگیری از قاچاق تأسیس شده است، بُعد اقتصادی قاچاق بسیار حائز اهمیت است و هر کشوری برای تنظیم واردات و صادرات ناچار به ایجاد ارگانی برای نظارت و ارزیابی این امر می باشد. کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد و برای تنظیم و نظارت بر ورود و خروج کالاها و مواد به داخل یا خارج از کشور ارگانی را تأسیس نموده است و سعی به جلوگیری از قاچاق ارز و کالا دارد.

       اساس قاچاق پس از وضع قوانین مربوط به صادرات و واردات به وجود آمده است، هر چه قوانین اصول و چارچوب بیشتری داشته باشند می توانند روی کیفیت و کمیت قوانین اثرگذار باشند. به عقیده ی کانت فیلسوف غرب: «انسان ها علاقه ای شگرف به قانونگذاری دارند ولی علاقه ای شگرف تر به قانون شکنی در آنان وجود دارد». آری به راستی حضور و وجود قوانین برای ایجاد عدالت و برابری بین انسان ها می باشد ولی فطرت انسان ها پذیرای چارچوب نیست، قاچاق معمولاً برای افزایش سود خالص صورت می گیرد. این که برخی به این کار دست می زنند می تواند به دلیل مشکلات اقتصادی باشد، اما قاچاق در حالات وسیع و عمده می تواند از سر زیاده طلبی های انسان ها باشد.

       پس از گذاشتن مرزهای سیاسی بین کشورها و پس از آن تولیدات متفاوت در کشورهای متفاوت، قانونگذاران مجبور به ارائه ی قوانینی برای کمک به اقتصاد کشورهایشان شدند. این که یک محل به نام گمرک وجود داشته باشد، برای قانونی شدن و همسانی واردات و صادرات با اقتصاد کشور ها می تواند به تولید کننده ی داخلی کمک نماید؛ اقتصاد را سامان بخشد و در طولانی مدت احساس مثبت بودن در سراسر جامعه ایجاد گردد.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی ماهیت و آثار موارد قاچاق و تخلفات گمرکی در حقوق ایران و حقوق بین الملل می باشد. در تحقیق حاضر به کند و کاو وجود قاچاق و اثرات آن خواهیم پرداخت، ضمن این که به بررسی وضعیت کلی قوانین بین المللی در گمرک می پردازیم. هدف دیگر از تحقیق حاضر بررسی تفصیلی نقاط قوت و ضعف قوانین وضع شده در کشور ایران می باشد. تحقیق حاضر سعی دارد تا در 4 فصل و چند مبحث و چندین گفتار به تطبیق و مقایسه ی قوانین بین الملل گمرک و موارد قاچاق با قوانین و مواد مصوب در کشور ایران بپردازد.

مبحث اول: موضوعات روشی

گفتار اول: بیان مسأله

قاچاق کالا بخشی از اقتصاد هر کشور به شمار می آید که با هدف سود آوری از سوی عوامل تجارت غیر قانونی انجام می شود. پدیده قاچاق از جمله مسایل مهم پیش روی کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است و بسیاری از سیاست های اقتصادی و بازرگانی این دولت ها که در راستای افرایش رفاه اقتصادی شان انجام می شود، بی اثر

خرید اینترنتی فایل کامل :

 

 یا کم اثر می نماید(کریم، 1391: 113).

قاچاق پدیده مذمومی است که مرزهای اقتصاد و تولید ملی کشورها را تخریب می کند و مانع از بهره گیری مناسب از توانمندی ها و استعدادهای بالفعل و بالقوه اقتصادی می شود و یکی از عوامل عمده بر هم زننده معادلات اجتماعی اقتصادی و درآمدی است. این پدیده یکی از دغدغه هایی است که کشورهای در حال توسعه با آن درگیرند. کشورهای مختلف به شیوه های گوناگون به مقابله با این پدیده پرداخته اند. از سیاست های اقتصادی و گمرکی و اقدامات مکمل امنیتی گرفته تا اقدامات تأمینی و قضایی یا فعالیت های فرهنگی و تبلیغی و اقدامات پیش گیرانه دیگر. بسیاری از کشورها با تهیه قوانین و مقررات مناسب سعی در مهار این پدیده داشته اند که ایران و کشور های دیگر نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد(یوزباشی، 1391: 167).

جرم قاچاق از جمله قدیمی ترین اعمال مجرمانه است که در همان دوره ی اول قانون گذاری (29/12/1312) توسط مقنّن جرم انگاری شده است، که شاید پیشینه ی واقعی آن به زمان شکل گیری نخستین مرزها و تأسیس ابتدایی ترین اشکال گمرك برگردد. به علاوه قوانین زیادی در طول زمان و به طور پراکنده مقرراتی را راجع به این جرم بیان داشته اند از جمله قوانین مرتبط با امور گمرکی، قوانین بودجه و قانون نظام صنفی. آخرین قانونی که در ارتباط با جرم قاچاق مبنای عمل قضات و تابعین قانون بوده است، قانون نحوه ی اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق مصوب1/2/1374 مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد. اما این قانون واجد ایرادات و  ابهامات فراوانی بود و از سوی دیگر مواردی مثل تعریف قاچاق سازمان یافته و یا قاچاق حرفه ای، کاملاً در آن مسکوت مانده بود. لذا برای تصویب یک قانون جامع و رفع اشکالات فوق اقداماتی به عمل آمد که لایحه ی جامع مبارزه با قاچاق، نتیجه و ماحصل همان اقدامات است(رضوانی و دریانورد، 1391: 47).

با توجه به اینکه قوانین مربوط به قاچاق و قوانین گمرکی در قوانین جمهوری اسلامی دارای نواقص و مشکلاتی می باشد، لذا برای اصلاح قوانین باید به بررسی قوانین مربوط به حقوق بین الملل پرداخت و بعد از تشخیص نقاط قوت و ضعف بتوان به تدوین قانون بهتر، جامع تر و کامل تری پرداخت. از این رو در تحقیق حاضر سعی بر آن داریم تا بعد از بررسی نواقص قوانین ایران ، به بررسی قوانین بین المللی بپردازیم و پس از آن به قیاسی جامع از مواد این قوانین دست یابیم.

گفتار دوم: ضرورت و اهمیت تحقیق

نقش و جایگاه مراجع و محاکم رسیدگی کننده به بزه قاچاق دارای اهمیت فوق العاده بوده زیرا که تمامی زحمات، تلاش ها و فعالیت های دستگاه ها اعم از مراجع قانون گذاری و اجرایی به ویژه واحدهای کاشف و ادارات وصول درآمدهای دولت در کشف کالاهای قاچاق و تشکیل پرونده و انجام اقدامات لازم قانونی علیه مرتکبین قاچاق زمانی تحقق می یابد که محاکم و مراجع موصوف هم سو و هماهنگ با تفکر کلی نظام در جهت مبارزه قوی و قاطع با این پدیده شوم باشند(مرادی قادی، 1391: 173).

در کنار عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی که زمینه ساز فعالیت های غیرقانونی به ویژه در بخش تجارت خارجی هستند، برخی زیرساخت های اقتصادی نیز زمینه لازم برای این گونه فعالیت ها را فراهم می کنند. از جمله مهم ترین عوامل زیرساختی اقتصاد کشورها، قوانین و مقررات مرتبط با مبادلات خارجی آن ها است(کریم، 1391: 113).

وجود قوانین مختلف به همراه دستورالعمل ها و آیین نامه های متعدد، که گاه در تعارض و تناقض با یکدیگر هستند، موجب بروز اشکالات عدیده از مرحله کشف قاچاق تا اجرای رأی صادره می گردد(کریم، 1391: 115).

با توجه به این که افراد جامعه نیازمند اشتغال و کسب درآمد هستند، باید به این نکته توجه داشت که قاچاق می تواند بر روی تولید، اقتصاد، اشتغال و… اثر منفی بگذارد و موجب خسارات جبران ناپذیری در اقتصاد کشورها گردد. لذا با توجه به این مسئله این تحقیق و موضوعی که در آن مورد کند و کاو قرار می گیرد دارای اهمیت ویژه ای می باشد.

گفتار سوم: اهداف تحقیق

هدف کلی

مطالعه تطبیقی ماهیت و آثار موارد قاچاق و تخلفات گمرکی در حقوق ایران و حقوق بین الملل

اهداف ویژه

بررسی نواقص مواد و قوانین قاچاق و تخلفات گمرکی در حقوق ایران

بررسی نواقص مواد و قوانین قاچاق و تخلفات گمرکی در حقوق بین الملل

بررسی نقاط قوت مواد و قوانین قاچاق و تخلفات گمرکی در حقوق ایران

بررسی نقاط قوت مواد و قوانین قاچاق و تخلفات گمرکی در حقوق بین الملل

گفتار چهارم: سئوال های تحقیق

سئوال اصلی اول

آیا بین قوانین و مواد قاچاق و تخلفات گمرکی در قوانین ایران و قوانین بین الملل شباهت های زیادی وجود دارد؟

سئوال های فرعی

آیا بین شیوه اجرای احکام صادره در مبارزه با تخلفات گمرکی در قوانین ایران و قوانین بین الملل شباهت های زیادی وجود دارد؟

الدورسی (1997-1931) معمار ایتالیایی از پیروان مکتب خردگرایی، معماری بناهای تاریخی را در بر گیرنده خاطرات، افکار و آثار نسل متعدد در گذشته می داند و نقش آن ها را در خلق هویت اساسی می داند.

شورای عالی معماری و شهرسازی ایران در تعریف بافت تاریخی شهری، بیان می کند که: «بافت تاریخی شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی و فیزیکی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساخت های شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مكانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند» (شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، 1383: 2). هدف از بهسازی و نوسازی بافت های تاریخی شهری، حفاظت بافت تاریخی و بناهای فرهنگی و همچنین پاسخ به نیازهای شهری می باشد و موجب می گردد خرابی های گذشته و آسیب های وارد بر بنا ترمیم شده و عملكرد جدید متناسب با نیازهای زندگی روز شکل گیرد.

 

 

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-بیان مساله پژوهش

هویت کالبدی به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر را از غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار می کند. این صفات به صورتی باشند که جسم شهر، در عین حفظ تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و در نهایت به پیدایش یک کل منجر شود. هویت کالبدی از لحاظ مفهومی مترادف با اصطلاحات «شخصیت» و «حس مکان» است.

معیارهای ارزیابی هویت کالبدی به شرح زیر است:

– تمایز/تشابه، به معنای تمایز از غیر و تشابه با خودی

– تداوم/ تحول، به معنی پیوند با گذشته و عدم انقطاع (تداوم معنی و ارزش های خودی) در عین نوآوری و خلاقیت با توجه به شرایط زمانه (خود ماندن ولی همان نماندن)

– وحدت/ کثرت، به معنی پیوند بین اجزای متفاوت، ناهمگون و حتی متضاد، به گونه ای که در کنار هم یک کل را به وجود بیاورند. نظریه های زمینه گرایی و منطقه گرایی پایه نظری تفسیر و تشریح معیارهای فوق در حوزه های معماری و طراحی شهری هستند (میرمقتدایی، 1383: 2).

هویت مقوله ای هنجاری و ارزشی است که لازمه ی بحث در خصوص آن ارزش گذاری و موضع گیری هنجاری است. در بسیاری از متون تخصصی و پژوهش ها، مطالعه ی هویت در محیط مصنوع با توجه به نظریه های ادراک محیط و علوم رفتاری انجام شده است. در این پژوهش ها، هویت به معنی احساس تعلق و «این همانی» با محیط در نظر گرفته شده و معیارهایی مانند احساس امنیت، خاطره انگیزی، حس معلق و وابستگی به منظور ارزیابی هویت تدوین شده و به کار رفته اند (دانشپور، 1380).

در پژوهش حاضر قصد داریم عوامل تاثیرگذار بر هویت کالبدی بافت تاریخی شهر اردبیل را مورد بررسی قرار دهیم. با وجود اینکه بناهای تاریخی شهر اردبیل تا حدودی بررسی و معرفی شده، ولی ساختار کالبدی این شهر تاکنون کمتر شناخته شده است. این مسئله در خصوص اغلب شهرهای ما مصداق دارد، بطوریکه هنوز تاریخ شهرسازی جامعی در مورد شهرهای ایران وجود ندارد.

اردبیل از شهرستان های شمال غربی کشور است و از سه بخش مرکزی (اردبیل)، هیر و سرعین و یازده دهستان تشکیل شده است. از بناهای تاریخی این شهرستان می توان به دهکده آتشگاه، مسجد جمعه اردبیل، مقبره شیخ امین الدین جبرئیل، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، پیکره سنگی بابا داوود عنبران و بازار تاریخی اردبیل اشاره کرد. در این پژوهش به منظور بررسی های کالبدی، ابتدا شناخت عناصر ساختار اصلی شهر اردبیل صورت می گیرد، منظور از ساختار اصلی، مجموعه پیوسته ای است مرکب از عناصر اصلی و فعالیت های اصلی شهر که فضاهای شهری آن یعنی میدان ها و خیابان ها را تشکیل می دهد. این عناصر در گروه عناصر طبیعی و عناصر مصنوع طبقه بندی می شوند. عناصر طبیعی عبارتند از ناهمواری ها، رودخانه، پوشش گیاهی و عناصر مصنوع عبارتند از ابنیه و مراکز فعالیتی، فضای سبز و باز شهری، شبکه راه ها. در ویژگی های عملکردی و فعالیت ها علاوه بر شناخت کارکردهای مختلف شهری عناصر، ابعاد اجتماعی- فرهنگی و ابعاد اقتصادی فعالیت ها نیز مورد بررسی قرار می گیرند. در بررسی ویژگی های بصری، نشانه های شهری و شبکه نمادین شهر نیز مطالعه خواهند شد. 

 

1-2-سوالات پژوهش

سوالات مطرح در این پژوهش به قرار زیر است:

– وجود فضاهای باز در بافت تاریخی شهر اردبیل تا چه اندازه بر هویت کالبدی این شهر تاثیر گذار است؟ 

– آیا وجود محلات با قدمت زیاد در بافت تاریخی شهر اردبیل موجب هویت بخشی این شهر شده است؟

– آیا وجود میادین قدیمی در بافت تاریخی شهر اردبیل تاثیر زیادی بر هویت کالبدی شهر داشته است؟

– چگونه می توان محلات تاریخی شهر اردبیل را به فضای شهری با هویتی تبدیل کنیم؟

1-3-فرضیه های پژوهش

– وجود محلات با قدمت زیاد در بافت تاریخی شهر اردبیل موجب هویت بخشی به این شهر شده است.

– وجود فضاهای باز در بافت تاریخی شهر اردبیل تاثیر زیادی بر هویت کالبدی شهر داشته است.

– وجود میادین قدیمی در بافت تاریخی شهر اردبیل تاثیر مهمی بر هویت کالبدی شهر داشته است.

1-4-اهداف پژوهش

از نظر طبقه بندی بر مبنای هدف[1]، این پژوهش کاربردی[2] است که پیامد آن به دست آوردن نتایج کاربردی در زمینه ی عوامل موثر بر هویت کالبدی بافت تاریخی شهر اردبیل می باشد. اهداف تحقیق حاضر با توجه به بیان مسئله، به شرح زیر می باشد:

– شناسایی عوامل تاثیرگذار بر هویت کالبدی بافت تاریخی شهر اردبیل

– بررسی و شناخت ساختار کالبدی شهر اردبیل و سلسله مراتب کالبدی و فضایی و اجزای هویتی این شهر

–  ارائه ی راهبردهایی در جهت با هویت نمودن بافت های قدیمی و تاریخی شهر اردبیل

1-4-1-كاربردهای متصور از تحقیق

از جمله کاربردهای متصور از این تحقیق می توان به ارائه راهکارهایی به منظور بهره گیری از امکانات بالقوه شهری که در بافت های تاریخی شهر اردبیل رها شده اند و مداخله در بافت های تاریخی به منظور بهسازی، مقاوم سازی و استحکام بخشی این بناها اشاره کرد.  

1-4-2-اهداف کاربردی پژوهش

این پژوهش می ­تواند توسط برنامه­ ریزان شهری، شهرداری و مهندسین شهرسازی و کلیه محققان و پژوهشگران و دنشجویانی که در زمینه مشغول تحقیق و پژوهش می باشند؛ مورد استفاده قرار گیرد.

1-5-تعاریف و مفاهیم مربوط به پژوهش

• بافت

گستره ای هم پیوند که از بناها، راه ها، مجموعه ها، فضاها، تاسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد، بافت نامیده می شود(حبیبی،1386).

• بافت تاریخی

بخش هایی از شهر که منعکس کننده ی ارزش های فرهنگی – تاریخی شهر بوده و از تعامل انسان و محیط پیرامون او در طول تاریخ به دست آمده است، بافت تاریخی شهر نامیده می شود. بافت تاریخی فقط یک مسئله کالبدی نیست، بلکه مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نیز در بر می گیرد. خصلت اساسی کالبدی بافت تاریخی شکل گیری هماهنگ، مداوم، پیوسته، یکپارچه در طول تاریخ است. در واقع بافت تاریخی بافتی است که در طول زمان و براساس تجارب گذشتگان، روند تکاملی خود را طی کرده است. بافت قدیمی از اوضاع توپوگرافی و اقلیمی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تاثیر گرفته و ساختار خود را با شرایط زمانی و مکانی وفق داده است(همان).

 

• روش های مواجه با بافت های تاریخی

حفاظت از میراث فرهنگی و آثار تاریخی به دوران پیش از میلاد مسیح باز می گردد. در دوران گذشته، اعتقاد و باورهای مردم، نگهداری و حفظ بناها و آثار با ارزش را تضمین می کرده است. احیا و هویت بخشیدن به آثار با ارزش باعث رونق و پویایی گذشته خواهد شد.

• احیاء[3]

احیاء مجموعه اقداماتی می باشد که برای بازگرداندن حیات مجدد و یا زندگی مجدد به بنا، مجموعه و یا فضاهای شهری مورد نظر صورت می پذیرد.

 

• بهسازی[4]

بهسازی بافت های فرسوده به منظور بهبود کالبد که نتیجه فرسایش فعالیت تحقق یافته است، در کوتاه مدت صورت می پذیرد. در واقع بهسازی زمانی صورت می گیرد که فرسودگی نسبی فضا از لحاظ عملکردی حاد شده باشد.

• نوسازی[5]

نوسازی مجموعه اقداماتی است که زمانی انجام می گیرد که فضای شهری، مجموعه بنا و محله از کارکردی مناسب و معاصر برخوردار بوده، ولی فرسودگی نسبی کالبدی-فضایی سبب کاهش بازدهی و کارایی آن شده است. ارزش های معماری باید حفظ شوند در هر حال وقتی صحبت از تک بناها مطرح باشد، آنها باید حفظ شوند و چنانچه بر سر هسته کامل بافت های با ارزش شهری باشد، باید جمله آنها به طور کامل حفاظت و بهسازی شوند.(همان)

امروزه بافت های قدیمی یا متروک و تخریب شده یا بدون هیچ تفاوتی مانند بقیه نقاط شهر نوسازی می شوند، یعنی بدون اینکه ساختار شهریشان تجدید بنا شود(حناچی،1387).

 

• تجدید حیات[6]

برای بازگرداندن حیات مجدد و یا زندگی مجدد به بنا، مجموعه یا فضای شهری، این اقدامات صورت می گیرد. این اقدامات می توانند در سازمان کالبدی – فضایی صورت پذیرد و سبب حذف یا اضافه نمودن بخش هایی از سازمان کالبدی – فضایی بافت کهن شوند، بی آنکه به کلیت آن خدشه ای وارد شده باشد معاصر سازی مورد نظر در این اقدامات، تمام عرصه های اجتماعی اقتصادی، فرهنگی و کالبدی را شامل می شوند.

ناهماهنگی محیط مصنوع در شهرهای امروزی و رشد بی رویه آن نه تنها ارزش کالبدی شهر را دستخوش تحولات ناخواسته و ویرانگر کرده بلکه تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر محیط و مناظر ارزشمند و امکان ادراک فضایی انسان نهاده است. بسیاری از تصمیمات کالبدی در مقیاس شهرها، تاثیر مستقیمی بر تخریب بافت های کهن و با ارزش شهرها گذاشته است. بافت های قدیم نیاز به تداوم حیات دارند و ارتقاء کیفیت اجتماعی در آنها باید مورد توجه قرار گیرد و این امر در گرو روز آمد کردن آنها با دید هویت فرهنگی است(حناچی، 1387).

 

• مرکز تاریخی شهر

برای بروز و حضور حیات مدنی که در عرصه های مختلف تاریخ همواره مکانی به نام مرکز تاریخی شهر وجود داشته است که نقش مرکزیت شهر را ایفا می کرده است (حبیبی، 1386).

 

• فضای شهری

تنها ویژگی های کالبدی و هندسی فضای شهری نمی تواند اجازه دهد تا اگاهانه فضای باز بیرونی را در عرصه شهر یک فضای شهری قلمداد نمود، بلکه حضور انسان و تعامل اجتماعی که در عرصه شهر صورت می پذیرد نقشی غیر قابل انکار در تداعی و تداوم معنای فضای شهری در ذهن مخاطب ایفا می نماید. بدون شک کیفیت بهره برداری از فضای عمومی شهر – رفتار اجتماعی – ارتباط مستقیمی با کیفیت شکل گیری تصویر ذهنی فرد از شهر و فضای شهری خواهد داشت. بنا بر این تعریف زمانی می توان فضای ما بین ساختمان های شهر را فضای شهری قلمداد نمود که شکل گیری و تکامل گونه های مختلف و متنوعی از عملکرد و رفتار اجتماعی در آن عرصه در ذهن مخاطب درک شود. به بیان دیگر فضای شهری بستر     شکل گیری فعالیت، رفتار و تعامل اجتماعی شهروندان در عرصه شهر خواهد بود(اصانلو، 1390).

 

• هویت

در بررسی واژه هویت از لحاظ لغوی، می توان گفت که:  «هو» به معنای او گرفته شده است و به ذات خداوند اشاره دارد(دهخدا، 1375). هویت گاه بالذات و گاه بالعرض است(معین، 1375). به عبارت دیگر هم دربردارنده کیستی انسان یا دیگر پدیده هاست و هم چیستی آنها(اکسفورد، 1999). همچنین هویت را چیزی که مخاطب و متکلم بتواند از طریق آن ارتباط برقرار کند، معنی می دهد.  هویت وجه تمایز یک فرد از فرد دیگر و جامعه ای از جامعه دیگر است. به عبارتی هویت کثرت را به تنوع نزدیک می کند و تنوع است که زندگی را جذاب و زیبا می سازد (ابراهیمی و اسلامی، 1389).

در واقع هویت شخص چیزی نیست که در نتیجه تداوم کنش های اجتماعی فرد به او تفویض شده باشد، بلکه چیزی است که فرد باید آن را به طور مداوم و روزمره ایجاد کند و در فعالیت های بازتابی خویش مورد حفاظت و پشتیبانی قرار دهد(گیدنز، 1378). هویت را می توان به معنایی که انسان ها از طریق احساسات ذهنی از وجود هر روزه خود و ارتباطات گسترده اجتماعی کسب می کنند تعریف کرد(تابان، پشتونی زاده، 1389).

در تعریفی دیگر از واژه هویت آن را به معنای احساس تعلق و این همانی با محیط در نظر گرفته اند و معیارهایی هم چون احساس امنیت، خاطره انگیزی، حس تعلق و وابستگی به منظور ارزیابی هویت تدوین شده و به کار رفته است (بهزادفر، 1387).

هویت شهر، حالتی ذاتی و دروندادی داشته که در کالبد شهر تاثیر می گذارد(حبیب و همکاران، 1387) و به صورتی مستقیم در میزان توفیق و اثرگذاری قابلیت های شهر موثر است. میزان تعلق فردی و اجتماعی به شهر و ساختار آن نیز موکد هویت شهری است(ماجدی و احمدی، 1387).

• هویت شهر

وجه تمایز یک شهر از شهر دیگر هویت شهر می باشد و موجب حس تعلق مکانی شهروندان و مشارکت آنها در توسعه شهر می شود. ایجاد و حفظ هویت برای شهر از طریق توجه به هماهنگی بین معماری و زمینه شهری اش امکان پذیر می باشد. همچنین توجه به فرهنگ ملی و سنت های قدیمی موجب پا بر جای و زنده ماندن تمدن شهری می دانند(حبیبی، 1386).

 

• هویت مکانی فضا

زمانی که فرد شناخت و تسلط ذهنی بر فضایی داشته  باشد که بتواند ذهنیت به جا مانده آن عینیت و فضا را جزئی از وجود خود بداند و به معنای نمادین فرهنگی – اجتماعی آن واقف گردد. چنین حالتی احساس «این همانی» بیشتری میان شخص و فضا به وجود می آورد، زیرا فضا به نحو محسوس و ملموسی وارد زندگی فرد شده و امتزاج اش با زندگی روزمره سبب تداوم این همانی فرد با فضا شده، به طوری که این تداوم موجبات به وجود امدن عامل هویت و تثبیت آن را فراهم می کند.

 

• هویت مکانی[7]و ارتباط آن هویت کالبدی

هویت مکانی بخشی از زیر ساخت هویت فردی انسان و حاصل شناخت های عمومی او درباره جهان فیزیکی است که در آن زندگی می کند (بهزادفر،1386).  به عبارت دیگر هویت مکانی احساسی در یک فرد یا یک جمع است که به واسطه ارتباطشان با یک مکان برانگیخته می شود. هویت کالبدی به معنای صفات باید به گونه ای باشند که جسم شهر، در عین تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا به پیدایش یک کل منجر شود (سفردوست، 1384: ص 286).

نوربرگ شولتز[8] در خصوص هویت مکان[9] خاطر نشان می سازد: «مکان ها» [10]لزوما همان چیزی هستند که باید باشند و دخل و تصرف انسانی در آنها زمانی به خلق فضاهای قابل زندگی منجر می شود که حال و هوای حاکم بر فضا را تشخیص دهد و در راستای آن حرکت کند(والمسلی[11]، 1990). اما هویت مکانی احساسی در یک فرد یا یک جمع است که به واسطه ارتباطشان با یک مکان برانگیخته می شود. نمونه ای از اهمیت و تبلور هویت مکانی در فرهنگ ایرانی، فراوانی نام های خانوادگی مرتبط با مکان است؛ نام هایی چون تهرانی، یزدی، کاشانی و.. نشان می دهد که مردم مایل اند ازطریق نام، هویت مکانی خود را به دیگران معرفی کنند(رضازاده، 1381). در واقع هویت مکانی محصول تداوم هویت مکان و تبدیل شدن آن از امری بیرونی به مساله ای درونی است(قاسمی، 1383).

• عنصر ساختاری هویت شهری

با توجه به اینکه هویت یک شهر دارای ابعاد مختلفی می باشد و می توان آن را از جنبه های مختلف کالبدی، اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، کارکردی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد، بدیهی است که در شرایط مکانی و زمانی مختلف، زمینه های متفاوتی برای هویت یک شهر منظور گردد که هر کدام نیز دارای تعاریف و ابعاد خود باشند. این زمینه ها را می توان در دو بعد کلی وابسته به مکان و ساکنان شهر بیان نمود؛ نظیر هویت شهروندی، هویت اجتماعی، هویت اقتصادی، هویت فضای شهری و…؛ در واقع شکل گیری هویت یک شهر تحت سه عامل کلی قرار دارد:

• فرهنگ شهری
• شکل طبیعی
• کالبد مصنوع شهر و سیمای ظاهری آن
• هویت کالبدی[13]

هویت کالبدی ویژگی هایی است که شهر را غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار می کند. این صفات باید به گونه ای باشد که جسم شهر، در عین حفظ تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا به پیدایش یک کل منجر شود. لویتکا در تعریفی هویت مکانی را آن قسمت از هویت شخصی می داند که در ارتباط با محیط فیزیکی است(لویتکا[14]، 2008: 211).

بنابراین در تعریف هویت کالبدی می توان گفت؛ هویت کالبدی به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر را از غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار می کند. این صفات باید به گونه ای باشند که جسم شهر، در عین تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا به پیدایش یک کل منجر شود. در این تعریف، معیارهای ارزیابی هویت کالبدی نیز مستترند. بنابراین می توان سه ویژگی تمایز آن از غیر و تشابه آن با خودی، دوم؛ حفظ تداوم در عین تحول و سوم؛ حفظ وحدت در عین کثرت را مهم ترین صفات برای هویت کالبدی یک شهر دانست. از میان سه معیار فوق، تمایز از غیر و تشابه با خودی از همه مهم تر بوده و اصل زیربنایی محسوب می شود. دو معیار بعدی اجزاء و زیر مجموعه آن محسوب شده و تابع هستند.

هویت مقوله ای هنجاری و ارزشی است که بحث در مورد آن مستلزم ارزش گذاری و موضع گیری هنجاری است. در بسیاری از متون تخصصی و پژوهش ها، مطالعه هویت در محیط مصنوع با توجه به نظریه های ادراک محیط و علوم رفتاری انجام شده است. در این پژوهش ها، هویت به معنای احساس تعلق و این همانی با محیط در نظر گرفته شده و معیارهایی چون احساس امنیت، خاطره انگیزی، حس تعلق و وابستگی به منظور ارزیابی هویت تدوین شده و به کار رفته اند(دانشپور،1379).

کتاب سیمای شهر لینچ یکی از مطالعاتی است که بر مبنای اصول روان شناسی گشتالت انجام شده و با توجه به مفهوم خوانایی و معنی به بیان هویت شهری می پردازد. لینچ خوانایی را چنین تعریف می کند، غرض ما از خوانایی این است که به آسانی اجزا شهری را بتوان شناخت و بتوان آنها را در ذهن، در قالبی به هم پیوسته به یکدیگر ارتباط داد(لینچ، 1374: 12).

 

• انسجام اجتماعی

انسجام، توافق در اهداف، ارزش ها و نگرش ها می باشد و در فرایندی اجتماعی متولد می شود و محصول کنش عقلانی و مختارانه است. استمرار و پایداری حیات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک جامعه در گرو انسجام و همبستگی بین اجزاء و عناصر سازنده ساختار اجتماعی است. این مفهوم تأکید بر فرایندی است که در طی آن با ایجاد تغییراتی در حوزه های گرایشی، ادراکی، ارزشی، قابلیت ها و باورهای انسان ها، کنش ها و رفتارهای خاصی در منظور از انسجام، احساس پی خواهد داشت که مناسب توسعه است (ازکیا، 1380: 20).

در واقع انسجام اجتماعی، مسئولیت متقابل بین چند نفر یا چندگروه است، که از آگاهی و اراده برخوردار باشند (نوابخش و همکاران، 5:1388). انسجام اجتماعی، مرکزی ترین مسئله جامعه شناسی در گذشته و حال بوده(کلانتری و فرهادی، 112:1386) نوعی سرمایه اجتماعی محسوب شده (اختر محققی14:1385) و دلالت بر توافق جمعی میان یک جامعه دارد (افروغ، 140:1378). دورکیم معتقد است انسجام اجتماعی، عاطفه جمعی عمیق، بیشتر در مناسک جمعی (مثل اعیاد و مراسم ملّی و مذهبی و غیره) به وجود می آید و بدین نحو موجبات افزایش و تحکیم انسجام اجتماعی را فراهم می کند(چلبی، 22:1372 )، که نمی توان با اقدام از بالا به پایین دولت یا با توسل به سنت آن را تضمین کرد (گیدنز، 1378: 43 ).

 

• هویت و ارتباط با جغرافیا

جغرافیا، با بک نگرش نظام مند، بازیابی و حفظ هویت را از طریق توجه به مجموعه ای از واقعیات مکانی- فضایی جستجو می کند. به عبارت دیگر، از این دیدگاه توجه به واقعیت های اجتماعی- اقتصادی، فرهنگی و محیطی در ساخت فضاهای شهری نیاز اولیه برای تعریف و حفظ هویت است و هویت کالبدی در فضاهای شهری بصورت منفرد قابل شناسایی نیست، بلکه هویت زمانی وجه واقعی به خود می گیرد که تمامی عناصر کالبدی در ارتباط با هم یک فضای کارکردی خاص بیافرینند که از بر هم کنش این مجموعه هویت در فضا شکل می گیرد. همان طور که بیان گردید؛ از مهم ترین جنبه های شکل دهنده هویت، جنبه کالبدی آن است. در رابطه با مسئله هویت محیطى، صاحب نظران مختلف عقاید خود را بیان داشته اند و مؤلفه هاى مختلفى براى این مفهوم در نظر گرفته اند. در تعریفی؛ بعد کالبدی هویت البته از نگاه جغرافیایی، بیان شده است؛ نگرش مثبت به آب و خاك، دلبستگی و تعلق خاطر به مکان و تفاوت قائل شدن بین مکان زندگی خود با دیگرمکان ها از مهم ترین اصول سنجش هویت جغرافیایی یا مکانی است (ابوالحسنی، 74:1388).

دو کاربرد مهم هویت از نگاه لینچ عبارت است از: اول؛ کارکردى که می توان آن را حس تشخیص نامید. به عبارتى هویت به انسان قدرت تشخیص می دهد و به وى کمک می کند که بتواند محیط را بخواند و     پیش بینى کند. اگرمحیط فاقد هویت یعنى حس تشخیص و تمایز باشد محیط قابل خواندن نیست. دوم؛ لینچ براى هویت محیط، عملکرد عاطفى هویت از دیدگاه حاجیانی شاخص های بعد جغرافیایی(مکانی) محیط است(پاکزاد، 1375: 104). نگرش مثبت به مکان زندگی و ارجحیت داشتن مکان مورد نظر به تمامی مکان ها می باشد(حاجیانی، 202:1379).

• محله

• مرزها و محدوده ها(مناسبات اداری)
• ویژگی های بارز و قدمت توسعه(زیبایی شناسی)
• از دید و نگاه ساكنان در منطقه (اجتماعی)
• به وسیله محدوده خدماتی (عملكردی)
• به وسیله فضاهای با ترافیک آرام و روان و كیفیت بالای زیست محیطی(زیست محیطی) (بارتون[16]، 2003: 16-17).

• بافت فرسوده

بر طبق تعریف شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، مبنای شناسایی بافت های فرسوده، بلوك های شهری است که بیش از 50 درصد قطعات آن باید مشمول سه معیار اصلی ذیل باشند:

• ناپایداری: معرف فقدان سیستم سازه ای مناسب و غیرمقاوم بودن ابنیه، به ویژه در هنگام وقوع زلزله است؛ که در زمان احداث آنها رعایت موازین فنی و مقررات ملی ساختمان نشده است.
• نفوذ ناپذیری: معرف عدم دسترسی های مناسب و عدم وجود معابر با عرض کافی برای حرکت سواره است؛ به طوریکه عمده عرض معابر در آنها درحال حاضر کمتر از 6 متر است.
• ریز دانگی: معرف فشردگی بافت ،کوچکی و کثرت قطعات با مساحت اندك است ؛ که طبق ضابطه مذکور، قطعات زیر 200 متر مربع را شامل می شود.

این تعریف از بافت فرسوده نشان دهنده ی این مطلب است که نگاه و توجه به بافتهای فرسوده شهری، تنها نگاهی کالبدی و فاقد جامعیت می باشد، چرا که نارسایی های عملکردی، زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی از دیگر ابعادی است که باید هماهنگ و همزمان با مسائل کالبدی مورد توجه جدی قرار گیرد.

• باز زنده سازی

باز زنده سازی در بافت های فرسوده شهری، با هدف تقویت حس شهروندی و تعلق به مکان در قلمروهای متنوع و معنی دار شهری از جمله محلات مختلف و ایجاد حیات (زندگی) شهری با بهره گیری از عناصر و ویژگی های هویت بخش و با مشارکت حداکثری ساکنان بافت های آسیب دیده در هرگونه اقدام می باشد.

حفظ آثار گذشته و باز زنده سازی آن امروزه به یک علم فراگیر در سطح جهانی تبدیل شده است به گونه ای که ایکوموس[18]موسسه بین المللی بناها و سایت های تاریخی؛ منشورهایی از قبیل منشور ونیز(1966)، منشور فلورانس(1982)، و منشور بورا (1981) را در راستای حفظ بناهای تاریخی و ارزش گذاری فرهنگی آن تدوین نموده است که شامل دستورالعمل ها و شیوه های مرمت بناهای یاد شده می باشد.

زمانی که سخن از باز زنده سازی یک بنا یا بافت فرسوده شهری است هدف اصلی چیزی است فراتر از اقدامات کالبدی و فضایی. در این فرایند سعی می شود بین گذشته و حال و آینده بنای تاریخی پیوندی خلاق ایجاد گردد.آنچه در این مسیر همواره باید مد نظر داشت حفظ ارزش های مادی و معنوی اثر تاریخی می باشد. معاصرسازی یک بنا یا مجموعه تاریخی از دیدگاه مادی بدین معناست که در بخش های مختلف اثر به گونه ای دخل و تصرف شود که بین ارزش های والای معاصر و ارزش های پایدار کهن گفتگوی خلاقانه ای ایجاد شود. به عبارتی اقدامات انجام شده زودگذر و مقطعی نباشد. معاصرسازی از لحاظ معنوی بدین معناست که با اقدامات کارآمد و مناسب میراث مادی و فرهنگی به جا مانده از دوران گذشته را تبدیل به ثروت مادی و فرهنگی کنیم(عالی و تاجیک، 1388).

• هویت محله ای

هویت محله ای در واقع، نوعی احساس تعلق به یک محله مسكونی، می باشد كه از زمان اختراع ابزار مدرن حمل ونقل و ارتباطات جهانی، این حس تعلق به مكان و روابط همسایگی (جدا از روابط خانوادگی و خویشاوندی) كه نزدیک ترین و مناسب ترین راه تشكیل جامعه را فراهم آورده است اهمیت خود را كم كم از دست داده است. نقشی كه محله در این سبز فایل بازی می كند تغییر كرده است و قضیه ای كه یک مكان با هویت محله ای قوی و محكم باعث تضمین جامعه ای قوی شود مستلزم بازبینی است. در گذشته (محله) از طریق مكان های عمومی مركزی مشخص می شدند كه كانون تشكیل جلسات سنتی مثل بازار یا میدان شهر بودند، این اماكن، محل ملاقات دوستان و همسالان بودند، اما امروزه فن آوری ارتباطات در همه جا، چالش هایی را در جهت شناخت مطلوب، (مكان عمومی) به وجود آورده است. هویت محله ای و احساس تعلق، دیگر خیلی كمتر ازآجرها ومصالح به كار رفته در ساختمان ها مشتق می شود(فوث[19]،2004: 8-9).

همچنین هویت را می توان حاصل توافق میان فرد و پدیده مورد ارزیابی تعریف می كند بر این مبنا، هویت مفهومی نسبی است كه یک سرآن به انسان بر می گردد و سر دیگرش درمحیط تعریف می شود(قاسمی، 1383: 69-70). که شرط هویتمندی آن محله را می توان موارد زیر ذکر نمود:

• تعلق مكانی ساكنان محله به محیط زندگی شان
• خاطره ای كه در ذهن ساكنان از محله بر جای مانده است
• خاطرات جمعی كه در حافظه جمعی ساكنان از محله بر جای مانده است.
• حس تعلق خاطر افراد به محله خود شان.

درتعریفی دیگر، هویت مكان، بخشی از هویت شخصی تعریف می شود هویت مكان در اثر تجربه مستقیم محیط فیزیكی رشد می یابد. بنابراین بازتابی از وجوه اجتماعی وفرهنگی مكان است رابطه ی میان انسان ومكان دو طرفه است زیرا كنش و خواست انسانی معنی را به فضا مرتبط می سازد(والمسلی[20]، 1990: 64).

• هویت معماری

اكثر مردم حضور در یک فضای خاص را تجربه كرده اند، آن را ارج می نهند و از فقدان آن متأثر می شوند. حس كردن جهان لذتی خاص دارد. مكان های معنی دار و قابل درك تكیه گاه مناسبی هستند كه خاطرات شخصی، احساس ها و ارزش ها بر آن تكیه می كنند. هویت مكانی پیوند نزدیكی پیدا می كند با هویت شخصی، اینکه «من اینجا هستم»، حکایت از «من هستم» می کند(لینچ، 1381).

در رابطه با مسئله هویت محیطی، صاحب نظران مختلف عقاید خود را بیان داشته اند و مولفه های مختلفی برای این مفهوم در نظر گرفته اند.واز نظر راپاپورت، هویت قابلیت تمیز و تشخیص عنصری از عنصر دیگر است. او هویت را خصوصیتی از محیط می داند كه در شرایط مختلف تغییر نمی كند. این خصوصیات می تواند خصوصیات فیزیكى محیط نظیر شكل، ابعاد، تزیینات، سبک ساختمانى و … باشد، یا فعالیت هاى خاص جارى در محیط و یا عملكرد هاى یک محیط.

به عقیده الکساندر، هویت در محیط هنگامی تجلى می كند كه ارتباط طبیعى و منطقى بین فرد و محیط حاصل شده باشد. وى معتقد است كه بین فرد و محیط زندگى اش ارتباط و احساس تعلق خاطر به وجود نخواهد آمد مگر آنكه قادر به شناخت عمیق و تشخیص آن باشد و توان درك تمایز آن نسبت به محیط هاى دیگر را نیز داشته باشد، و بداند در چه زمانى و به چه صورت پاسخ مناسبى به كنش هاى انجام یافته در آن محیط بدهد.

از نظر »والتر بور»، هویت همان تفاوت های كوچك و بزرگی است كه باعث بازشناخت یک مكان و خوانایی محیط می شود و حس دلبستگی و حساسیت محیط را به وجود می آورد. خاص بودن هر محیط به معنی اجتناب از یكنواختی، وجود تنوع و جذابیت است و در نحوه قرارگیری فضاها و طرز دسترسی به فضاها و در كاربری ها نیز می باید وجود داشته باشد. ولف معتقد است كه هویت محیط نتیجه كنش متقابل سه مورد است كه عبارت اند از:

1. تركیب ظاهر و كالبدی نماها؛
2. عملكردها و فعالیت های قابل مشاهده؛
3. مفاهیم در محیط.

«گوردن كالن» بر اهمیت تفاوت هر محیط با سایر محیط ها تأكید دارد. او هویت را توجه به شخصیت فردی هر محیط و پرهیز از یكنواختی و تشابه محیط های شهری از طریق به جلوه در آوردن ویژگی های خاص هر محیط تعریف می كند(دانشپور، 1380: 55). در واقع معماری به خودی خود پدیده ای است كه از صراحت در تعریف و تجزیه و تحلیل می گریزد و در دنیای پیچیده امروز این مقوله هویتی بس پیچیده تر و مبهم تر از گذشته یافته است.

معمولاً هویت یک اثر معماری را با میزان ایده ها و اثرات برگرفته از ویژگی های فرهنگی موجود در آن اثر می سنجند. این روش با آنكه از یک صحت نسبی برخوردار است اما در جاهایی ناكافی و گمراه كننده نیز می شود.

با در نظر گرفتن فاکتور کارکرد، بهتر می توان ارزیابی مسئله پرداخت،  و می توان آثاری را با هویت یافت كه مستقل از میراث محیطی و فرهنگی مكان آن آثار باشد. از این رو عوامل دیگری نیز باید در تكوین هویت معماری مداخله داشته باشد تا فقدان چنان مهمی نتواند مهر بی هویتی بر موجودیت اثر معماری زند. این عوامل همان هایی هستند كه تمام آثار والای معماری چه آنها كه از پیشینیان بر جای مانده و چه آنها كه معاصرند و چه آنهایی كه با گذشته پیوند دارند و چه آنهایی كه فن آوری را همچون نمودی از دنیای امروز و فردا ارائه می كنند به یک اندازه از آنها برخوردارند و عبارت اند از: زیبایی، دانش، اصالت طرح، جوهر طرح.

زمان نیز مولفه بسیار اساسى اما خارج از كنترل انسان است و هر یک از عوامل فوق خود مقروض زمان هستند. از این رو اگر در جست وجوى هویت در معمارى امروز هستیم می بایست آن را در ارتباط با زمان حاضر سنجید.

• فرهنگ و هویت

عواملی هم چون رشد و ارتقای كیفی فضاهای جمعی و فرهنگی، ظهور جلوه های جدید فرهنگی، حفظ و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی، برنامه ریزی جهت خلق هدفمند نمادهای هویتی- فرهنگی و همچنین توسعه صنعت گردشگری، همه باعث افزایش سطح فرهنگ عمومی جامعه، ارتقای هویت وتشخص كالبدی و معنایی شهر و جذب سرمایه و دست آخر توسعه فرهنگی و پایدار می گردد؛ به طوری که هویت شهر یكی از پایه ها و مبنا افزایش حس تعلق و مشاركت شهروندان و نهایتاً توسعه پایدار می باشد(دهقانی و کریم زاده،1387).

• مولفه های هویتی شهر

برای تقویت هویت شهر، از مشخصات و مؤلفه هایی مختلفی استفاده می گردد كه دسته بندی مؤلفه های مربوطه در جهت تقویت هویت شهر ضروری است. عناصر هویت یک شهر، همانند مولفه های شخصیتی انسان دارای دو ساحت عینی (كالبدی) و ذهنی (معنایی) است

لذا هویت منظر و سیمای شهری به مجموعه ویژگی های زیست محیطی، كالبدی و بصری گفته می شود كه بتوانند به صورت مجموعه عناصر چیره و غالب در كاركرد و سیمای شهر و محله “تداوم” یابند(بنتلی و همکاران،1389)

 

 

 

 

 

 

• كیفیت و هویت

ساماندهی محیط کالبدی، یکی از عواملی است که برای افزایش دلبستگی شهروندان به شهر و آگاهی عمومی آنان از محیط شهری ضروری است. معیارهای كیفی سنجش فضا را می توان در سه بعد عملكردی، زیبایی شناختی(كالبدی) و زیست محیطی دسته بندی كرد كه همگی در زیبایی و هویت محیط نقش اساسی دارند. هر یک از نظریه پردازان طراحی شهری، در نظریه های مختلف خود از زوایای گوناگون به موضوع كیفیت فضای شهری و مكان ها پرداخته اند. این كیفیت های فضایی به اختصار عبارتند از: نفوذ پذیری و دسترسی، تنوع كاربری ها و افزایش حق انتخاب (گوناگونی)، نظارت عمومی و امنیت، انعطاف پذیری و انطباق پذیری (سازگاری)، نگهداری و كنترل فضاها (مدیریت فضا و مشاركت عمومی)، همه شمول بودن و تعاملات جمعی، تسهیل پیاده مداری، تناسبات بصری(زیبایی، هویت و انسجام كالبدی)، غنای حسی (روح مكان)، رنگ تعلق (حس مالكیت و مشاركت عمومی)(کارمونا و همکاران،1388).

• هویت از دیدگاه اندیشمندان

هویت با عبارات مشابهت و تفاوت نیز ارتباط دارد، «کاترین وودوارد» معتقد است که هویت از طریق تشابه ارزیابی می شود؛ تشابه با انسان هایی مثل ما و تفاوت با آنهایی که مثل ما نیستند(میرمقتدایی، 1383: 32). از این رو واژه هویت مستلزم درک دو معنای متضاد است؛ دو معنایی که در تقابل های دوگانه در مقابل هم قرار می گیرند ولی در واقع تکمیل کننده ی یک مفهوم به نام هویت هستند. این دو معنا شباهت و تفاوت می باشند؛ شباهت درون گروهی در عین تفاوت برون گروهی. این کیفیت به مفهوم متباین بودن در عین هماهنگی نیز شباهت دارد و می توان آن را تمایز از غیر و تشابه با خودی دانست(همان). هویت به طور ضمنی بیانگر این حقیقت است که هر پدیده از طریق بروز برخی صفات عینی و ذهنی، شباهت خود را با گروهی از اشیاء و تفاوتش را از گروهی دیگر نشان می دهد. از این رو هویت عامل شناسایی پدیده در ضمن داشتن دو مفهوم تفاوت و شباهت معرفی و تبیین می شود.

«کریستوفر الکساندر»، هویت را تجسم کالبدی کیفیت های بی نام در بناها می داند،کیفیت هایی که مبنای اصلی حیات و روح هر انسان، شهر، بنا و یا طبیعت بکر هستند،

خرید اینترنتی فایل کامل :

 

 اما نمی توان نامی بر آنها گذاشت (الکساندر،1381: 457).

کالن بر اهمیت تفاوت هر محیط با سایر محیط ها تاکید دارد. او هویت را توجه به شخصیت فردی هر محیط و پرهیز از یکنواختی و تشابه محیط های شهری از طریق به جلوه در آوردن ویژگی های خاص هر محیط تعریف می کند. از نظر راپاپورت هویت قابلیت تمیز و تشخیص عنصری از عنصر دیگر است. راپاپورت در زمینه مسئله هویت راه حل هوشمندانه ایی را ارائه می دهد و هویت عمومی و خصوصی را تبیین می کند(فن مایس، 1384: 167):

دارا بودن هویت خصوصی به معنای تفاوت برون گروهی است. در حالی که هویت عمومی به معنای داشتن تشابه درون گروهی است. لذا دارا بودن هویت مستلزم داشتن دو کیفیت تفاوت و تشابه خصوصیات، به طور همزمان است؛ این خصوصیات باید به گونه ایی باشند که جسم شهر در عین تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا به پیدایش کل منجر شود(میرمقتدایی، 1383: 35).

• رابطه هویت و تقلید

تقلید از آثار گذشته یکی از مفاهیمی است که با شنیدن واژه هویت به ذهن متبادر می شود در حالی که هویت با تقلید از گذشته متفاوت است چرا که در بهره گیری از آثار گذشته اگر اشکال و فرم ها به طور خلاصه و جسد گذشته تکرار شوند نامی جز واپس گرایی را نخواهند یافت(نقی زاده، 1379: 90).

در حالی که هویت در بناها نه ناشی از تاریخی بودن و نه ناشی از ابتدایی بودن روند احداث آن هاست، تنها ملازمت و همراهی ضرورت ها اهمیت دارد. هگل نیز ساخت دوباره بناهای تاریخی را متمایز از هویت می داند و معتقد است: رویدادهای تاریخی همیشه دو بار روی می دهد: بار اول به صورت تراژیک و بار دوم به صورت کمیک و هر کوششی برای تکرار آگاهانه صورت های تاریخی گذشته جز به صورت دوم نخواهد بود(آشوری، 1384: 84). به علاوه بهره گیری از سنت در آثار معماری نیز به معنای تکرار و تقلید آثار گذشته نبوده و بر اصول و مبانی نظری و فلسفی که خود نیز در حال تکامل هستند متمرکز می باشد(تقی زاده، 1379: 90). به تعبیر ادوارد سعید پرسش از هویت چگونه خود ماندن است نه چگونه همان ماندن (مهدوی نژاد، 1383: 10). همان ماهیتی است که در برابر زمان مقاومت می کند ولی خود در زمان شکل می گیرد و بی آن ناپدید می شود(رحیم زاده، 1379: 261-273).

 

 

 

 

• رابطه هویت ونوآوری

در بسیاری موارد هویت متضاد با نوآوری قلمداد می گردد. در حالی که نه تنها در تقابل با هم نیستند بلکه لازمه یکدیگرند، نوگرایی مطلوب، پذیرش اصول و ارزش های اصیل و فرهنگی و هویت بخش گذشته به همراه تجلی مطابق نیاز انسان و نیز بومی نمودن هر آنچه که از سایر تمدن ها وارد شده و تزاحم با ارزش های فرهنگی جامعه ندارد، می باشد(نقی زاده، 1379: 90).

تداوم ارزش های خودی به معنای پیوند با گذشته و عدم انقطاع، در عین نوآوری و خلاقیت با توجه به شرایط زمانه که از آن به تحول یاد می شود، در راستای یکدیگر می توانند هویت کالبدی را شکل دهند(میرمقتدایی ، 1383: 29).

بنابراین می توان به این نکته اذعان داشت که هویت در معماری نه صرف تقلیدی بودن است و نه بدیع بودن. مفهوم هویت در معماری با نیازهای افراد مرتبط است و زمان حال را شامل می شود. هویت، مفهومی پویا است که در گذر زمان دچار تحول می شود و تاثیرپذیری از زمان و روح زمانه از ضرورت وجودی آن است.

[1] Research by Purpose

[2] Applied Research

[3] Restoration

[4] Rehabilitation

[5] Renovation

[6] Revitalization

[7] Place identity

[8] Norberg-Schuls

[9] Identity of place

[10] Place

[11] Walmsley

[12] Relph

[13] Physical Identity

[14] Lewitka

[15] Cown

[16] Barton

[17] Louis

[18] ICOMUS

[19] Foth

[20] Walmsley

 

1 – 2- بیان مسأله و ضرورت تحقیق

 

1- 3- پیشینه تحقیق

در زمینه گردشگری خصوصاً اکوتوریسم(طبیعت گردی) در سطح دنیا و ایران پژوهش­های صورت گرفته است که می­توان به موارد زیر اشاره کرد.

ویلیامز و همکاران در سال 1996 از جی.آی.اس برای ثبت و تحلیل اطلاعات حاصل از سیاهه برداری از منابع توریسم در بریتیش کلمبیا استفاده کردند. علی رغم توا نایی جی .آی.اس در برنامه‌ریزی توریسم و تفرج در این منطقه، عملی‌ترین کاربرد آن از نقطه نظر دسترسی به داده‌ها، تحلیل الگو‌های زمانی و مکانی بازدید کننده از تسهیلات و خدمات پارک می‌باشد.

نیلسون (2004) در مطالعه خود در پارك ملی آمریکا با بهره گرفتن از مدل سوآت، چارچوبی مفهومی را برای تحلیل سیستمی منطقه مورد مطالعه خود فراهم نمود و از این طریق، کلیه نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در پارك را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

وارر و لاوتونا(2007) در مقاله خود، ادبیات اکوتوریسم و اثرات زیست محیطی آن از دید حیات وحش بررسی کردند.

ورینگ و نیل (2009) در کتاب خود، اثرات، پتانسیل و امکان تجزیه و تحلیل اکوتوریسم در کشورهای در حال توسعه را بررسی کردند.

هونک (2010) در مقاله‌ای به بررسی اکوتوریسم پارک ملی پنانگ با بهره گرفتن از روش SWOT پرداخته و عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی منطقه را مورد بررسی قرار داده است.

در کشور ایران نیز مطالعاتی با محتوای مشابه در مورد صنعت گردشگری و اکوتوریسم آن در نقاط مختلف صورت گرفته است.

کریمی(1383) در پژوهشی مکانیابی پهنه‌های مناسب برای اکوتوریسم در مناطق ساحلی شهرستان­های رودسر تا آستانه اشرفیه در استان گیلان با استفاده GIS را مورد ارزیابی قرار داد. نتایج نشان داد که در اکوتوریسم متمرکز پهنه‌های دارای توان اکولوژیک واقع در شهرستان لاهیجان در اولویت اول و پهنه های واقع در شهرستان­های لنگرود، رودسر و آستانه اشرفیه به ترتیب در اولویت‌های بعدی قرار دارند و در اکوتوریسم گسترده پهنه‌های دارای توان اکولوژیک در محدوده واقع در شهرستان لاهیجان در اولویت اول و بعد به ترتیب محدوده های واقع در شهرستان های آستانه اشرفیه، لنگرود و رودسر قرار دارند.

پارسایی(1386) در پژوهشی امکان سنجی نواحی مستعد اکوتوریسم در کهگیلویه و بویراحمد را با بهره گرفتن از مدل اکوتوریسم و GIS مورد برسی قرار داد. یافته‌های پژوهشی وی نشان داد که در بخش امکان‌سنجی نواحی مستعد اکوتوریسم، اقلیم آسایش شهرستان‌های بویراحمد و دنا برای تفرج تابستانه و گچساران و کهگیلویه برای تفرج زمستان مناسبند.

فرج‌زاده اصل و کریم‌پناه (1387) در مطالعه‌ای، پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم را با بهره گرفتن از GIS در استان کردستان مورد بررسی قرار داد و در پایان به این نتیجه رسیدند که حدود 80 درصد از پهنه­های استان دارای پتانسیل لازم برای توسعه انواع فعالیت­های اکوتوریستی را دارا می­باشد.

محمدی ده­چشمه و زنگی آبادی (1387) در مقاله­ای به امکان­سنجی توانمندی­های اکوتوریسم استان چهارمحال و بختیاری به روش SWOT، پرداختند. نتایج نشان داد که این استان به دلیل موقعیت جغرافیایی و واقع شدن بین دو قطب صنعتی اصفهان و خوزستان، داشتن آب و هوایی مطبوع و دلپذیر به ویژه در فصل بهار و تابستان و بهره­مندی از مناطر چشم‌نواز طبیعی، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های بزرگ طبیعت­گردی کشور را داراست.

رخشانی‌نسب و ضرابی(1388) در پژوهشی چالش­ها و فرصت­های توسعه اکوتوریسم در ایران را مورد ارزیابی قرار داد. نتایج پژوهش نشان داد که چالش‌های فراوان در صنعت اکوتوریسم کشور وجود دارد. به گونه‌ای که حدود 90 دلار از سهم تولید طی هر خانوار ایرانی برای رونق توریسم و اکوتوریسم به بازار جهانی پرداخت می‌شود. در حالی که سهم ایران از این بازار اندک است.

مخفی و همکاران (1388) در مقاله‌ای به تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم در شهرستان تویسرکان با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداخت. و در پایان به این نتیجه رسید که 47/24 درصد از کل وسعت شهرستان تویسرکان دارای توان انجام فعالیت‌های اکوتوریستی می­باشد.

نوری و همکاران (1389) در پژوهشی به امکان­سنجی جذب اکوتوریسم در مناطق کویری (مطالعه موردی: تله کابین طزرجان) پرداختند. و در پایان به این نتیجه رسیدند که در محدوده مورد نظر پهنه‌های با توان تفرج متمرکز با درجه مرغوبیت 1 دارای مساحت بسیار کم (3918 متر مربع) که ناشی از محدویت خاک، آب، پوشش گیاهی و اقلیم منطقه می‌باشد. در منطقه سایت‌های 1 و 2 دارای توان تفرج گسترده با درجه مرغوبیت 2 می‌باشد و سایت‌های پیشنهادی 3 و 4 از درجه مرغوبیت 1 جهت تفرج متمرکز برخوردار می‌باشد.

 نعمت گرگانی و همکاران (1390) تدوین استراتژی مدیریت اکوتوریسم در منطقه‌ی گردشگری رامسر به روش AHP مورد ارزیابی قرار دادند و در نهایت با بهره گرفتن از روش AHP مشخص شد كه منطقه­ ساحلی ارزش اكوتوریسمی بیشتری دارد.

صفاری و همکاران (1391) در پژوهشی به شناسایی پهنه های مستعد توسعه اكوتوریسم در شهرستان كازرون پرداختند. ایشان به این نتیجه رسیدند كه این منطقه از نظر جاذبه‌های اكوتوریسم و ژئوتوریسم دارای پتانسیل­های بسیار مطلوبی بوده و بایستی برای استفاده از این جاذبه ها برنامه‌ریزی‌های مناسب صورت گیرد.

موحدی و همکاران(1392) به شناسایی و محاسبه ظرفیت تحمل پهنه‌های مستعد توسعه اكوتوریسم در منطقه سبلان پرداختند. نتایج نشان داد که مطالعه شرایط موجود گردشگری و ارزیابی آن  گویای آن است كه عدم توجه به آستانه تحمل زیست محیطی منابع تفرجگاهی در سطح منطقه سبلان میتواند پایداری این منابع را حتی در كوتاه مدت در معرض خطر جدی قرار دهد و روند تخریب آن را تشدید نماید.

حاجی‌نژاد و یاری(1392) برنامه‌ریزی راهبردی اكوتوریسم با بهره گرفتن از مدل تركیبی TOPSIS – SWOT مورد: پارك جنگلی بلوران كوهدشت را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج مدل SWOT نشان داد که 8 نقطه قوت، 9 نقطه ضعف، 7 تهدید و 7 فرصت بررسی شد و 25 استراتژی متناسب و كاربردی ارائه گردید. هم‌چنین نتایج مدل TOPSIS نشان داد که تهدیدات بیرونی تأثیر بیشتری در مقایسه با سایر عوامل در گردشگری پارك دارند از این‌رو برای توسعه­ اكوتوریسم در این منطقه استراتژی های تدافعی در اولویت قرار می­گیرند.

جوان و همکاران(1393) در پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه اکوتوریسم در استان کردستان با بهره‌گیری از شاخص ­های زیست اقلیمی را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق، حاکی از آن است که علیرغم آنکه اقلیم منطقه از شرایط خنک تا بسیار سرد متغییر می‌باشد، لیکن ماه‌های خرداد، تیر و مرداد دارای آسایش اقلیمی روزانه و شبانه کاملاً مطلوب و ماه‌های اردیبهشت و شهریور دارای شرایط نسبتاً مطلوب جهت برنامه‌ریزی و بهره‌برداری توریستی در استان می‌باشند. نتایج حاصل از این پژوهش در استان کردستان، می‌تواند راهنمای عمل مدیران و سیاستگذران حوزه توریسم، به منظور برنامه‌ریزی توسعه اکوتوریسم منطقه بوده و مورد بهره‌برداری آنان قرار گیرد.

موحد و همکاران(1393) راهبردهای توسعه اکوتوریسم استان کردستان با بهره گرفتن از مدل SWOT و QSPM  را بررسی کردند. نتایج نشان داد که راهبرد ST، بهترین راهبرد جهت حرکت به سمت توسعه مطلوب اکوتوریسم در کردستان محسوب می‌شود.

 

1-4- اهداف تحقیق

• شناخت و بررسی ظرفیت­های اكوتوریسم و مهمترین قابلیت‌های بالقوه و بالفعل اكوتوریسمی منطقه
• تهیه نقشه‌های موضوعی در زمینه‌های مختلف مرتبط با اکوتوریسم در منطقه
• اولویت‌بندی توان­های اکوتوریسمی شهر کرمانشاه جهت سرمایه‌گذاری
• ارائه پیشنهادهای راهبردی جهت بهبود وضعیت گردشگری در منطقه
• سطح‌بندی استراتژی­ های توسعه سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری شهر کرمانشاه
• تعیین اولویت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری.

 

خرید اینترنتی فایل کامل :

 

 

1-5- سؤالات تحقیق

• اولویت‌های سرمایه‌گذاری در بخش اکوتوریسم شهر کرمانشاه کدام است؟
• کدام یک از عوامل داخلی و خارجی در توسعه اکوتوریسم شهر کرمانشاه نقش دارند؟

 

1-6- فرضیه ‏های تحقیق

• به نظر می‌رسد وجود جاذبه‌های اکوتوریستی در منطقه مهمترین عامل سرمایه‌گذاری باشند.
• به نظر می­رسد محیط درونی(عوامل داخلی) تاثیر بیشتری بر اولویت‌های سرمایه‌گذاری در شهر کرمانشاه دارد.

 

1-7- روش شناسی تحقیق

پژوهش حاضر از نظر ماهیت از جمله تحقیقات توصیفی – تحلیلی است که از لحاظ هدف کاربردی-توسعه­ای و از نظر جمع‌ آوری داده ­ها از نوع پیمایشی و برای جمع‌ آوری داده ­ها از مطالعات کتابخانه­ای و بررسی­های میدانی مانند پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده می­ شود. جامعه­ آماری پژوهش را، کارشناسان، صاحب نظران، برنامه‌ریزان گردشگری و کارشناسان اداره­ی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواهد بود که برای دستیابی به شاخص ­های پژوهش از روش دلفی و از طریق پرسشنامه ارزیابی می­گردد. همچنین در ادامه پژوهش جهت رسیدن به اهداف پژوهش از تکنیک TOPSIS و SWOT  استفاده گردید.

 

1-8- ابزار گردآوری داده‌ها

• استفاده از کتابخانه برای جمع‌ آوری مبانی نظری و پیشینه تحقیق
• استفاده از کتاب­ها، فصلنامه­ها، مجله‌ها، مقاله­ها و پایان‌نامه‌ها
• استفاده از داده ­های سازمان های مربوطه و تجزیه و تحلیل آنها
• استفاده از نقشه های سازمان نقشه‌برداری کشور
• استفاده از پرسشنامه و مصاحبه حضوری
• مطالعات میدانی جهت گردآوری اطلاعات
• استفاده از نرم‌افزارها و مدل­های علمی جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

1-9- جامعه آماری و روش نمونه‏گیری

جامعه آماری پژوهش حاضر را مدیران، برنامه‌ریزان و صاحب­نظران حوزه گردشگری در شهرستان کرمانشاه و استان تشکیل می­دهد که داده ­های پژوهش از طریق پرسشنامه و مصاحبه و مطالعات میدانی جمع‌ آوری می‌گردد. روش نمونه‌گیری این پژوهش تصادفی ساده می‌باشد.

 

1 – 10- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها

ابتدا برای دست‌یابی به شاخص ­های پژوهش یک پرسشنامه باز بر اساس تکنیک دلفی طراحی می­گردد. به عبارتی هدف از تکنیک دلفی، جمع آوری اطلاعات و کسب نظرات از کارشناسان به منظور تسهیل فرایند حل معضل تصمیم ­گیری و برنامه‌ریزی می­باشد. با بهره گرفتن از شاخص‌های به دست آمده سایر پرسشنامه‌های پژوهش طراحی می‌گیرد و بعد از پیمایش داده ­های حاصل از پرسشنامه ­های پژوهش از تکنیک تصمیم‌گیری چند معیاره TOPSIS  و مدل راهبردی SWOT برای تجزیه و تحلیل عناصر تشکیل دهنده موضوع استفاده گردید. مدل­های تحلیلی پژوهش TOPSIS و SWOT است که برای اولویت بندی و تعیین اهمیت اکوتوریسم به کار گرفته می‌شوند. به منظور تعیین مجموعه عوامل داخلی و خارجی موثر در گردشگری و اکوتوریسم استان از نظرات کارشناسان گردشگری در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان استفاده می‌گردد. بعد از جمع‌ آوری اطلاعات جهت آمایش داده‌ها و تنظیم گزارش وضع موجود تکنیک TOPSIS به کار برده می‌شود. برای وزن‌دهی به شاخص‌ها در این تکنیک، از پرسش‌نامه استفاده و در نهایت، شهر کرمانشاه به لحاظ اکوتوریسم اولویت‌بندی و نزدیکی نسبی به وضعیت ایده‌ال در هر بخش محاسبه می‌گردد. در ادامه از تکنیک SWOT یا تکنیک شناسایی نقاط قوت و ضعف، فرصت­ها و تهدیدها برای ارزیابی وضعیت گردشگری استفاده می‌گردد. به عبارتی مدل تحلیل استراتژیک یکی از ابزارهای استراتژیک تطابق نقاط قوت و ضعف در محیط داخلی با فرصت‌ها و و تهدیدات در محیط بیرونی است. در نهایت با ارزیابی مجموعه عوامل داخلی و خارجی به ارائه راهبردها جهت توسعه اکوتوریسم در شهر کرمانشاه پرداخته می‌گردد.

 

 

[1]. www.ichto.ir

و بالاخره در زمینه ی پیشینه ی تحقیق حاضر باید از فصلنامه های مختلف، مطالعات منطقه ای پژوهش های جغرافیای انسانی و فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات  انقلاب اسلامی،مجلات بنیاد شهید و امور ایثارگران ،مجموعه مقالات کنگره ها و همایش ها ی برگزار شده توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران  یاد کرد که مقالاتی را از صاحب نظران مختلف پیرامون موضوع فوق چاپ کرده اند  اما در زمینه موضوع پایان نامه نگارنده یعنی :تعیین جایگاه ایثار و شهادت بر ژئوکالچر جمهوری اسلامی ایران”به طور ویژه تحقیقی صورت نگرفته است.

 

1-9- مفاهیم و واژه ها

• ایثار و شهادت :

ایثاردر لغت به معنی برگزیدن، عطاکردن، غرض دیگران را بر غرض خویش مقدم‌داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم‌شمردن(دهخدا و دیگران،1377 : 368)

ایثار مختص به یک جامعهو ملت و منحصر به زمان معینی نیست ودر گستره تاریخ می توان رگه و ریشه های بسیاری را در آن خصوص جست و یافت، هر چند ممکن است شدت و ضعف قابل توجهی را پشت سرگذرانده باشد. در تمام جوامع چه سنتی و چه مدرن ، گونه هایی از ایثار وجود داشته و دارد و مردمان به اشکال متنوعی را یاری کرده ا ند(http://fa.wikipedia.org).

در نگرش اسلامی شهادت در راه خدا از قداست و اهمیت والائی برخوردار بوده و اولیاء خدا و برگزیدگان همواره در طلب آن بوده اند . (فكرت ، 1379 ، 60)

بارزترین جلوه های ایثار و شهادت در دین تجلی پیدا می كند و آنقدر حائز اهمیت است كه دین اسلام ایثارگری و شهادت طلبی را در راه تعمیق آرمان های مذهبی تشویق نموده و بیشترازهرچیز دیگری بدان پرداخته است . چرا كه در اسلام كشته شدن آگاهانه در راه خدا كه در راستای گسترش اهداف الهی و اسلامی است بارها مورد تأكید قرارگرفته است . پس بطورخلاصه فرهنگ ایثارو شهادت در دین اسلام دربردارنده ی مجموعه ای از آگاهی ها، باورها ، اعتقادات واعمالی است كه موجب تقرب انسان به عالی ترین درجه كمال یعنی انتخاب آگاهانه مرگ درراه خدا می گردد .( فرهنگ عمومی،1383: 54 )

و در اسلام به معنای تلاش ، فداكاری ، بخشش و اخلاص در راه خدا آمده است كه بیانگر رشد و معرفت الهی انسان است و با مفاهیمی همچون شهادت ، خیرخواهی و دیگر خواهی همراه است . و همینطور شهادت در لغت به معنی گواه و در اصطلاح كسی كه در مورد مسئله ای گواهی و شهادت بدهد، مطرح گردیده است( ابن منظور ، 1405 ، 225 )

مطابق باایدئولوژی اسلامی اوج تجلی رفتار ایثارگرانه جایی است كه انسان از عزیزترین كالای خود كه جان اوست درگذرد .در ایدئولوژی اسلامی این متعالی ترین مرتبت

خرید اینترنتی فایل کامل :

 

 ایثارگری درسلسله مراتب ایثاراست . (اقبال ، 1355 ، 70 )

• ژئوکالچر :

اصطلاحژئوكالچربرایاولینبارتوسطامانوئلوالرشتاین در دهه شصت میلادی به کار برده شد.این اصطلاح از دو واژه Geo یعنی زمین و Culture به معنی فرهنگ ترکیب یافته است(اخوان و همکار،1389 : 74)

در این راستا ژئوکالچر مفهومی متفاوت با ژئوپلیتیک است که به جای سیاست بر فرهنگ تمرکز دارد. در واقع ژئوکالچر مفهومی است که بر تحمیل الگوهای فرهنگی از سوی قدرت های هسته ای بر کشورهای پیرامون و نیمه پیرامون با هدف زایل ساختن فرهنگ های بومی آنها اشاره دارد. در تصور والرشتین از ژئوکالچر در دوران جدید، کشمکش های بین المللی دیگر صرفاً ابعاد نظامی ندارند بلکه، واجد ابعاد فرهنگی و معنوی نیز هستند(واعظی،33:1387).

ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگ ها همچون سایر پدیده های نظام اجتماعی همواره در حال شکل گیری،تکامل،آمیزش و جا به جایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرافیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایندهای مکانی_فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگزان متنوع و بیشماری است که در لایه های مختلف و در عرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقشپ آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی به سر می برند(حیدری،1384 : 94)

• شیعه :

شیعه در لغت بر دو معنا اطلاق می‌شود، یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی، و دیگری، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر؛ ابن منظوردر لسان العرب می‌گوید: «الشیعه القوم الذین تجتمعوا علی امر، و کل قوم اجتمعوا علی أمر فهم شیعه، و کل قوم أمرهم واحد یتبع بعضهم رأی بعض هم شیع.ودر اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که به خلافتو امامتبلافصل علیـ علیه السلام ـ معتقدند، و بر این عقیده‌اند که امامو جانشین پیامبرـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از طریق نصشرعی تعیین می‌شود، و امامت حضرت علیـ علیه السلام ـ و دیگر امامان شیعه نیز از طریق نص شرعی ثابت شده است.اطلاق شیعه بر دوستان و پیروان علی ـ علیه السلام ـ نخست، از طرف پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ صورت گرفته است. این مطلب، در احادیثمتعددی که از آن حضرت روایتشده، مطرح شده است. چنان که سیوطیاز جابر بن عبدالله انصاریو ابن عباسو علی ـ علیه السلام ـ روایت کرده که پیامبراکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در تفسیرآیه‌ «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریّهاشاره به علی ـ علیه السلام ـ کرده و فرموده‌اند: «تو و شیعیانت» روز قیامت، رستگار خواهید بود.

در تاریخ شیعه، فرقه‌هایی پدید آمده است، که بسیاری از آن‌ ها منقرض شده‌اند، و بحث درباره‌ آن‌ ها فایده‌ چندانی ندارد. فرقه‌های اصلی شیعه که هم اکنون نیز موجودند عبارتند از: شیعه‌ اثنا عشریه، شیعه‌ زیدیه، و شیعه‌ اسماعیلیه (.http://wikifeqh.ir)